รู้ไหม คนโรมันก็ชอบ ‘เขียนกำแพง’ ประโยคจะหยาบหรือเกรียนแค่ไหนอย่างไรคนก็นับถือว่า มีความรู้
ในปี 2022 ช่วงกลางเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา นักโบราณคดีค้นพบอะไรบางอย่างบนกำแพงเฮเดรียน ในมลฑลนอร์ทัมเบอร์แลนด์ ประเทศอังกฤษ กำแพงนี้เป็นมรดกตกทอดมาแต่ยุคโรมันโบราณ หนึ่งในอารยธรรมอันเกรียงไกรของโลก
แต่สิ่งที่นักโบราณคดีค้นพบอาจทำลายภาพจำที่คนยุคปัจจุบันมีต่ออารยธรรมโบราณ และทำให้เรารู้ว่าคนโรมันก็มีมุม ‘เกรียน’ ไม่แพ้วัยรุ่นสมัยนี้
ดีแลน เฮอร์เบิร์ต (Dylan Herbert) อดีตนักชีวเคมี อาสาสมัครขุดเจาะแหล่งโบราณคดี บริเวณป้อมปราการวินโดลานดา (Vindolanda) เขาคือผู้ค้นพบอักษรสลักจากเศษซากกำแพงเฮเดรียน และเล่าว่า ตอนที่เขาค้นพบสิ่งนี้ มันก็ดูเหมือนหินธรรมดาๆ ก้อนหนึ่ง แต่พอเขาพลิกอีกด้านมาดู เขาก็ต้องสะดุ้งโหยงเมื่อเห็นร่องรอยว่ามันมีตัวอักษรสลักไว้เป็นประโยค
ผู้เชี่ยวชาญด้านอักษรโรมันแปลได้ว่า “เซคันดินัส ไอ้กาก” ข้างๆ ประโยคยังมีรูป ‘จู๋’ แกะสลักประกอบไว้ ผู้เชี่ยวชาญเชื่อว่านี่คืองานละเอียดที่ผู้เขียนใช้เวลาทำพอสมควรทีเดียว
นี่ไม่ใช่กรณีที่เพิ่งเกิดขึ้น เพราะที่ผ่านมา นักโบราณคดีจำนวนหนึ่งค้นพบการเขียนเล่นบนกำแพงในที่สาธารณะของชาวโรมันไม่น้อยเลยทีเดียว เป็นเครื่องพิสูจน์ว่าไม่ใช่แค่คนสมัยนี้ที่มีพฤติกรรมมือบอนเขียนกำแพง
การเขียนกำแพงสาธารณะ (หรือในภาษาอังกฤษเรียกว่า graffiti) ไม่ใช่เรื่องแปลกประหลาดอะไรสำหรับคนโรมันยุคโบราณ เหตุผลแรก ด้วยวัฒนธรรมที่คาดหวังให้ผู้คนทิ้งรอยเท้าไว้บนโลกใบนี้ มิใช่ตายไปแบบถูกลืม นี่จึงเป็นสาเหตุหนึ่งที่การเขียนกำแพงสไตล์ชาวโรมันจึงปรากฏ ‘ชื่อ’ อยู่ด้วยเสมอ
เช่นในซากเมืองปอมเปอี นักโบราณคดีค้นพบรอยเขียนบนกำแพงที่เก่าแก่ที่สุด ย้อนกลับไปเกือบร้อยปีก่อนคริสตกาล เขียนว่า “กายอัส พูมิดิอุส ไดฟิลัส เคยอยู่ที่นี่”
อีกเหตุผลคือ การเขียนกำแพงถือเป็นการได้โอ้อวดสถานะและความร่ำรวย เพราะอย่าลืมว่าในสมัยโรมันโบราณ มีผู้ชายราว 20-30 เปอร์เซ็นต์ และสตรีน้อยกว่า 10 เปอร์เซ็นต์ เท่านั้น ที่ได้รับการศึกษาจนอ่านออกเขียนได้ การเขียนกำแพงสาธารณะจึงเป็นวิธีที่ใช้โอ้อวดว่า “กูเจ๋งโว้ย” ในแบบคนโรมัน
การเขียนกำแพงมีหลายลักษณะ ไล่ตั้งแต่ระดับซอฟต์ๆ ไม่หยาบคาย ไปจนถึงด่าล้อเลียน เสียดสี เช่นที่ดีแลนพบบนกำแพงเฮเดรียน รวมถึงตามซ่อง ร้านเหล้า และโรงอาบน้ำสาธารณะ
ตัวอย่างเพิ่มเติมของเกรียนเขียนกำแพง เช่นที่บาร์ของอินนูลัส และปาปิลิโอ เมืองปอมเปอี…
“หลั่งน้ำตาซะ เหล่าสตรี จู๋ข้าเบื่อพวกเจ้าเหลือทน ตอนนี้จึงหันมาเสียบหนุ่มๆ ทางประตูหลังแทน ลาก่อน ความเป็นสาวอันน่าพิศวง!”
ในบริบทวัฒนธรรมโรมัน ความเป็นชายคือสิ่งที่น่าสรรเสริญเยินยอ ส่วนความเป็นหญิงนั้นไม่ ดังนั้น เมื่อชายคนใดถูกล้อว่า ‘ถูกเอา’ ที่เป็นการสลับบทบาททางเพศ นั่นจึงเป็นการสื่อว่าชายคนนั้น ‘อ่อน’ หรือเป็นพวกเบี้ยล่าง แต่ในกรณีนี้ เมื่อชายคนหนึ่งป่าวประกาศว่าตัวเองรับบท ‘ผู้เสียบ’ จึงเหมือนเป็นการโม้แสดงความเป็นชายที่เหนือยิ่งกว่าชายอื่นๆ
ส่วนอันนี้ค้นพบที่โรงอาบน้ำสาธาณะ เมืองเฮอร์คิวเลเนียม…
“สองสหายเคยมาที่นี่ และได้รับบริการโคตรแย่จากไอ้หนุ่มที่ชื่อ เอปาโฟรไดตัส สองสหายโยนไอ้หนุ่มนั่นทิ้งไป และตกลงร่วมกันว่าขอใช้เงิน 105 กับอีกครึ่งเหรียญเซสเตร์ติอัสไปกับกะหรี่ดีกว่า”
เพิ่มเติมประโยคเขียนกำแพงที่เจอในเมืองปอมเปอี…
“จาก ซานิอุส ถึง คอร์นิลุส ไปตายเถอะมึง!”
“ไอ้คอรีดอนเป็นตัวตลกและเป็นพวกบ้านนอกคอกนา”
การเขียนกำแพงสาธารณะเป็นอีกมิติหนึ่งของวัฒนธรรมชาวโรมันที่น่าสนใจไม่น้อย แถมยังเป็นพฤติกรรมที่กระทั่งคนในศตวรรษที่ 21 บางคนก็ยังไม่เลิกทำ
แม้นี่จะเป็นอีกมุม ‘เกรียนๆ’ ของคนโรมันที่โฉ่งฉ่างไม่น้อย แต่ขอให้คิดดีๆ ก่อนจะลงมือสืบทอดวัฒนธรรมนี้ต่อไป เพราะคุณอาจจะไม่ได้ถูกมองว่าเป็นคนมีการศึกษาเขียนหนังสือได้อย่างในสมัยโรมัน แต่อาจจะถูกมองว่า ทำลายทรัพย์สินสาธารณะ และเสี่ยงต้องเสียค่าปรับจนน้ำตาร่วงไปแทน
อ้างอิง
- BBC NEWS. Lewd Roman insult found on stone near Hadrian’s Wall. https://bbc.in/3R7o6Yy
- The Collector. Roman Graffiti from Pompeii and Herculaneum. https://bit.ly/3a0KUs5
- The Atlantic. Pompeii’s Graffiti and the Ancient Origin of Social Media. https://bit.ly/3ubz3OQ