‘เหรียญชาวเขา’ สัญลักษณ์การเป็นคนไทยของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในประเทศไทย

ในช่วงปี พ.ศ.2499 เมื่อรัฐบาลรับเอาแนวคิดจากประเทศตะวันตกมาพัฒนาประเทศ สิ่งหนึ่งที่จะต้องดำเนินการคือ ‘การสำรวจจำนวนประชากรเพื่อวางแผนและดำเนินโครงการ’

รัฐบาลในช่วงเวลานั้นจึงประกาศ พรบ.ทะเบียนราษฎรพร้อมกับจัดทำทะเบียนบ้านให้กับคนไทย

แต่ผลที่ตามมาคือ การสร้างสถานะทางกฎหมายที่แยกระหว่าง “คนไทย” และ “ไม่ใช่ไทย” ผ่านการใช้บัตรแสดงตัว

รัฐบาลดำเนินโครงการสำรวจจำนวนประชากรชาวเขาในปี พ.ศ.2512-2513 โดย กอ.รมน. และกระทรวงมหาดไทยเร่งการจดทะเบียนชาวไทยภูเขาและแจก “เหรียญที่ระลึกชาวเขา” พร้อมกับระบุเผ่าไว้ในส่วนที่เป็นสัญชาติ ช่วยให้ชาวเขาที่ได้รับการจดทะเบียนมีสัญชาติตามเผ่า และมีบัตรประชาชนที่มีรูปถ่ายในเวลาต่อมา

ลักษณะของเหรียญจะเป็นสร้อยคอ โดยด้านหน้าจะเป็นพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ครึ่งพระองค์ รอบริมขอบเหรียญมีข้อความว่า ‘ภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลที่ ๙’

ส่วนเหรียญด้านหลังเป็นแผนที่ประเทศไทย ริมขอบด้านบนมีข้อความ ‘เหรียญที่ระลึกสำหรับชาวเขา’ ส่วนตรงกลางคือตัวย่อของจังหวัดต่างๆ ตามด้วยเลขโค้ด 6 หลักเป็นรหัสประจำตัวประชาชน

เหรียญชาวเขา เป็นพยานวัตถุอย่างหนึ่ง ถึงแม้น้ำหนักในความน่าเชื่อถือจะน้อยกว่าบัตรประจำตัวประชาชน แต่ชาวเขากะเหรี่ยงส่วนหนึ่งก็ยังมีติดตัวไว้ แล้วส่งต่อเป็นทอดๆ ภายในครอบครัว

เพราะนี่คือหลักฐานว่ากาลครั้งพระเจ้าแผ่นดินทรงยืนยันและยอมรับว่ากลุ่มชาวเขาได้รับการสำรวจและบันทึกในทะเบียนราษฎรว่า “พวกเขาคือคนไทย”

แต่อย่างไรก็ตาม การละเมิดสิทธิมนุษยชนในแบบต่างๆต่อกลุ่มคนชาติพันธุ์ยังคงมีมาถึงปัจจุบัน อันมีสาเหตุหลักๆมาจากปัญหากระบวนการให้สัญชาติของระบบราชการที่ไม่ครอบคลุมในทุกพื้นที่ ทำให้เกิดการเข้าใจผิดต่อกลุ่มคนตกสำรวจที่ไม่มีบัตรประชาชนเหล่านั้นว่าไม่เป็นคนไทย ประกอบกับการถูกสร้างอคติในทางลบ ทำให้สถานภาพทางสังคมอยู่ในสถานะที่ด้อยกว่าผู้ที่รัฐยอมรับว่าเป็นผู้มีสัญชาติไทย

ส่งกระผลกระทบให้เหล่าคนชาติพันธุ์ได้รับการปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรมจากรัฐและสาธารณชนทั่วไป เช่น การเอารัดเอาเปรียบ การปิดกั้นไม่ให้สืบทอดวัฒนธรรม ถูกกันออกจากการมีส่วนร่วมในกระบวนการพัฒนาสังคม และอีกหลายๆกรณีที่เป็นการด่วนตัดสินคุณค่าความเป็นมนุษย์ด้วยบรรทัดฐานจากความไม่เข้าใจข้อเท็จจริงของปัญหาต่างๆ

ซึ่งสำหรับพื้นฐานในสังคมที่มีความหลากหลายอย่างทุกวันนี้ อะไรคือสิ่งที่ควรมองเห็นเป็นสำคัญต่อการอยู่ร่วมกัน ความเป็นมนุษย์ หรือ นามสัญชาติ

อ้างอิง:

• becommon. เหรียญจากรัชกาลที่ 9 ที่มอบสัญชาติและชีวิตให้ชาวเขา. https://bit.ly/3sFswZV
• การเมืองเรื่อง “สัญชาติ” : ทางออกในเขาวงกต. https://bit.ly/3ucpdtH
• บ้านจอมยุทธ. แผนปฏิบัติแม่บทว่าด้วยสิทธิมนุษยชนของชนกลุ่มน้อย
  https://bit.ly/3sOlSjW