เพื่อนเศร้า หนูเองก็เศร้า งานวิจัยพบหนูรับความเครียด-ซึมเศร้า ‘มือสอง’ จากตัวอื่นได้

ความเครียดและซึมเศร้าเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นอย่าง ‘เป็นส่วนตัว’ ในสมองของใครคนหนึ่ง แต่ในบางครั้งภาวะเหล่านั้นก็สามารถส่งต่อไปยังคนอื่นๆ รอบตัวได้ด้วยและไม่ใช่แค่มนุษย์ ล่าสุดนักวิจัยพบว่า ‘หนู’ เองก็มีประสบการณ์ซึมเศร้าจากความเครียดของหนูตัวอื่นได้เช่นเดียวกัน

งานวิจัยจากมหาวิทยาลัยวิทยาศาสตร์โตเกียว ได้ทำการทดลองเพื่อหาความสัมพันธ์ทางสังคม ด้วยการนำหนู 2 ตัว ตัวใหญ่และตัวเล็ก โดยให้ตัวใหญ่อยู่ในกรงและให้หนูตัวเล็กเป็นผู้บุกรุกที่อยู่อาศัยกระตุ้นให้เจ้าของพื้นที่ยายามปกป้องกรงของมันอย่างดุดัน

แต่สิ่งที่ทีมตั้งใจศึกษาไม่ได้อยู่ในกรง ทีมวิจัยให้หนูตัวที่ 3 เฝ้าดูเหตุการณ์เหล่านั้นจากช่องที่อยู่ติดกันเพื่อนเป็นพยานของเหตุการณ์ ปรากฏว่านักวิทยาศาสตร์พบว่าหนูตัวที่3 มีอาการซึมเศร้าเพราะเห็นการต่อสู้และมีหนูตัวเล็กที่อ่อนแอกว่า

“งานวิจัยชิ้นนี้ต้องการบอกว่าความเครียดไม่ได้เพียงแค่เปลี่ยนแปลงสมองของผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้าเท่านั้น แต่มันยังส่งผลต่อสมองของคนรอบข้างที่เฝ้าดูอยู่เช่นเดียวกัน” Akiyoshi Saitoh ผู้นำทีมวิจัยกล่าว

หลังจากที่หนูผู้เฝ้าดูได้รับความเศร้า ‘มือสอง’ จากสถานการณ์ที่มันเห็น นักวิจัยระบุว่าหลังจากนั้น 10 วันมันแทบจะกลายเป็น ‘ฮิคิโคโมริ’ หรือคนที่หลีกหนีการเข้าสังคมแบบเฉียบพลัน มันเก็บตัว ไม่สนใจหนูตัวอื่นๆ เลย ซึ่งนี่ไม่ใช่เรื่องที่ปกติสำหรับหนูซึ่งเป็นสัตว์สังคมและมีการสื่อสารกันบ่อยๆ

หนูตัวนั้นแสดงอาการซึมเศร้าอย่าแท้จริง และมีอาการ anhedonia หรือภาวะสิ้นยินดีที่ทำให้มันไม่รู้สึกมีความสุขกับสิ่งต่างๆ แม้ว่าจะไม่ได้ทุกข์ ไม่ยินดียินร้าย โดยที่นักวิจัยอธิบายว่าตามปกติถ้าให้เลือดน้ำหวานกับน้ำเปล่าหนูปกติย่อมเลือกน้ำหวานที่มีรสชาติอร่อยและให้ความสุขกับมันได้มากกว่า แต่หนูที่เฝ้าดูเหตุการณ์ตึงเครียดและซึมเศร้า มันไม่กินน้ำหวานเหมือนปกติ มันไม่ได้รู้สึกว่าต้องการเสพความสุขจากน้ำตาล

เมื่อสำรวจลงลึกในสมองนักวิจัยยังพบว่ามันได้ลดการพัฒนาเซลล์ประสาทในส่วนฮิปโปแคมปัส ซึ่งเป็นส่วนที่ทำงานก้านการเรียนรู้และอารมณ์ ซึ่งเป็นปัจจัยสนับสนุนให้เกิดภาวะซึมเศร้า

หลังจากที่หนูผู้เฝ้าดูได้ออกจากสถานการณ์ความตึงเครียด นักวิจัยพบว่ามันไม่ได้ฟื้นฟูสภาพจิตใจได้ในทันที มันใช้เวลาในการเข้าสู่สภาพแวดล้อมปกติและได้รับการรักษาด้วยยากล่อมประสาท แต่ที่น่าตกใจคือมีบางตัวที่เริ่มมีอาการอีกครั้งหลังจากผ่านไป 4 สัปดาห์

แม้ว่าสิ่งที่นักวิจัยเรียนรู้จากหนูจะไม่สามารถเป็นโมเดลให้กับมนุษย์ได้ 100% แต่มันสามารถเป็นแบบจำลองให้คนได้เข้าใจ ‘ความเจ็บปวดทางสังคม’ ได้มากขึ้น

second hand stress หรืออาการเครียดเมื่อรับฟังเรื่องราวชีวิตที่หนักหน่วงของคนอื่นมากเกินไป ทำให้เราสามารถเกิดความเศร้าหรือเครียดอย่างหนักได้เช่นกัน การศึกษาในหนูครั้งนี้ทำให้เราได้เรียนรู้ว่ามันอาจเป็นภาวะที่คงอยู่นานกว่าที่คาดคิดได้แม้จะหลุดออกจากสถานการณ์ตึงเครียดแล้วก็ตาม ดังนั้นให้ระลึกเสมอว่าอาการแบบนี้เกิดขึ้นได้ และดูแลจิตใจตัวเองกันด้วยนะ

อ้างอิง:

• Vice. Mice Develop Depression Watching Others Suffer, Study Finds. https://bit.ly/39NN0Yv
• Daily mail. Mice that witnessed others rodents suffering developed depression – which could help explain mental illness in humans, study finds. https://bit.ly/3F3f6gO