พระโคกินเหล้า ≠ แช่ง แต่หมายถึง ‘ค้าขาย-คมนาคมสะดวก’ ชาวทวิตเตอร์สงสัย #ม็อบชาวนา อยู่ไหนในพิธีพืชมงคล

ไทยเป็นหนึ่งในไม่กี่ประเทศบนโลกนี้ที่ยังมีการจัด ‘พระราชพิธี’ เพื่อเสี่ยงทายและเพื่อความเป็นสิริมงคลด้านการเกษตรและเพาะปลูก (Royal Ploughing Ceremony) โดยมีชื่อไทยเป็นทางการว่า ‘พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ’ ทั้งยังกำหนดให้วันพืชมงคลเป็นวันหยุดราชการด้วย ซึ่งในปี 2565 พิธีนี้ถูกจัดขึ้นในวันที่ 13 พฤษภาคม

หากพูดถึงประวัติความเป็นมาแบบสั้นๆ เว็บไซต์กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ของไทยระบุว่า พระราชพิธีนี้เป็นความเชื่อในศาสนาพราหมณ์ และภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีการจัดพระราชพิธีมาตั้งแต่ยุคราชอาณาจักรสุโขทัยและสืบทอดมาจนถึงยุคปัจจุบัน โดยตั้งแต่ปี 2509 เป็นต้นมา คณะรัฐมนตรีได้ลงมติให้วันพืชมงคลเป็น ‘วันเกษตรกร’ ด้วย

อีกประเทศในแถบนี้ที่ยังมีพิธีแบบเดียวกัน คือ ‘กัมพูชา’ ซึ่งเคยระงับการจัดงานไปเมื่อสองปีก่อนเพราะสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคโควิด-19 และจะกลับมาจัดพระราชพิธีอีกครั้งในวันที่ 19 พฤษภาคม 2565 ส่วนเมียนมาเคยมีประเพณีนี้เช่นกัน ยกเลิกพิธีไปเมื่อราว ค.ศ. 1885 ซึ่งเป็นยุคสิ้นสุดการปกครองระบอบกษัตริย์ของเมียนมา

ส่วนไฮไลต์ของพระราชพิธีพืชมงคลที่สื่อไทยติดตามรายงานกันทุกปี คือ สิ่งที่ ‘พระโค’ เลือกกิน เพื่อนำไปพยากรณ์แนวโน้มเกี่ยวข้องกับการเพาะปลูกและเกษตรกรรมโดยรวมในประเทศไทย ซึ่งปีนี้พระโคได้กิน ‘น้ำ–ถั่ว–หญ้า–เหล้า’ จากของกิน 7 อย่างที่มีให้เลือกในพระราชพิธีทุกๆ ปี ได้แก่ ข้าวเปลือก ข้าวโพด ถั่วเขียว งา น้ำ หญ้า เหล้า

ดิน–น้ำปีนี้เป็นอย่างไรให้ ‘พระโค–พระยาแรกนา’ ทำนายกัน

‘พระโค’ ตามความเชื่อในศาสนาพราหมณ์ ไม่ใช่ ‘วัว’ ธรรมดา แต่เป็น ‘เทวดาผู้ทำหน้าที่เป็นพาหนะของพระอิศวร’ ทั้งยังเป็นสัตว์เลี้ยงที่พระกฤษณะและพระพลเทพดูแล จึงเปรียบได้กับความอุดมสมบูรณ์ ดังนั้นในการประกอบพระราชพิธีพืชมงคลฯ จึงกำหนดให้ใช้ ‘พระโคเพศผู้’ เข้าร่วมพิธีมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 ของยุครัตนโกสินทร์ เพื่อเป็นตัวแทนของ ‘ความเข้มแข็งและความอุดมสมบูรณ์’

การที่พระโคเลือกกินน้ำ–ถั่ว–หญ้า จึงเป็นเรื่องเข้าใจได้ เพราะอาหารหลักของวัวทั่วไปก็คือของกินทั้งสามอย่างนี้อยู่แล้ว ขณะที่การกินเหล้าของพระโคก็ไม่เท่ากับ ‘แช่ง’ เหมือนการรณรงค์ต่อต้านการมอบเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็นของขวัญ แคมเปญยอดฮิตติดหูคนไทยซึ่งจัดทำโดย ‘สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ’ (สสส.) เพราะ ‘เหล้า’ มีความหมายเป็นอย่างอื่นในพระราชพิธีพืชมงคล

ข้อมูลจากทวิตเตอร์ของ ‘วิทยุรัฐสภา’ TPChannel10 รายงานการเสี่ยงทายของพระโคในปี 2565 ระบุว่า การ​กินน้ำและหญ้า พยากรณ์ได้ว่า ปีนี้ ‘น้ำท่าจะบริบูรณ์พอสมควร ธัญญาหารจะอุดมสมบูรณ์ดี​’

กิน ‘ถั่วเขียว’ พยากรณ์ว่า ผลาหาร ภักษาหาร จะอุดมสมบูรณ์ดี​ และกิน ‘เหล้า’ พยากรณ์ว่า การคมนาคมจะสะดวกขึ้น การค้าขายกับต่างประเทศจะดีขึ้น เศรษฐกิจจะรุ่งเรือง

นอกจากการเสี่ยงทายด้วยการให้พระโคเลือกของกินแล้ว ยังมีการเสี่ยงทายด้วยการเลือกหยิบผ้านุ่งโดย ‘พระยาแรกนา’ ซึ่งเว็บไซต์กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ระบุว่า เป็นการเสี่ยงทายเพื่อพยากรณ์เรื่องน้ำท่าในการเกษตรและการเพาะปลูก ส่วนผู้ที่เป็นพระยาแรกนาในปีนี้ คือ ทองเปลว กองจันทร์ ปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์

พระยาแรกนาปีนี้หยิบผ้านุ่งเสี่ยงทายได้ ‘ผ้า 4 คืบ’ ซึ่งพยากรณ์ได้ว่าปีนี้ ‘น้ำจะมากสักหน่อย’ นาในที่ดอนจะได้ผลบริบูรณ์ดี นาในที่ลุ่มอาจจะเสียหาย ได้ผลไม่เต็มที่

นานาทัศนะชาวทวิตเตอร์ผ่าน #วันพืชมงคล

เนื่องจากพระราชพิธีพืชมงคลฯ เป็นประเพณีที่เก่าแก่และสืบทอดกันมายาวนาน การเปลี่ยนแปลงของยุคสมัยและการเติบโตแบบก้าวกระโดดของเทคโนโลยีจึงทำให้ผู้คนในโลกยุคใหม่ตั้งคำถามว่า คำพยากรณ์เกี่ยวกับการเกษตรและการเพาะปลูกที่มาจากการ ‘เสี่ยงทาย’ ยังจำเป็นอยู่หรือไม่

ผู้ใช้ทวิตเตอร์จำนวนมากติดแฮชแท็ก #วันพืชมงคล และ #พระโค เพื่อแสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับเรื่องนี้มากกว่า 1.1 หมื่นครั้ง จนแฮชแท็กนี้ติดอันดับใน 20 เทรนด์ยอดนิยมของทวิตเตอร์ประเทศไทย เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม โดยบางส่วนมองว่านี่เป็นพิธีที่เก่าแก่และเป็นขวัญกำลังใจ ทั้งยังมีการมอบเมล็ดพันธุ์พืชแก่เกษตรกรและประชาชนที่เข้าร่วมพระราชพิธีด้วย

แต่ผู้คนอีกจำนวนไม่น้อยตั้งคำถามถึงความแม่นยำของการพยากรณ์ในพระราชพิธี โดยมองว่าไม่ควรจะเน้นประเด็นนี้ เพราะจากสถิติที่ผ่านมาจะเห็นได้ว่าคำพยากรณ์จากการเสี่ยงทายไม่ตรงกับสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจริง และเสนอให้ใช้ข้อมูลจากกรมอุตุวิทยามาเป็นหลักการพยากรณ์จะดีกว่า

นอกจากนี้ยังมีผู้มองว่า ‘ความเป็นสิริมงคลของเกษตรกร’ ควรจะรวมถึงการช่วยเหลือชาวนาไทยที่ได้รับผลกระทบและความเดือดร้อนจากโครงสร้างด้านการเกษตรที่ไม่เป็นธรรมด้วย โดยเฉพาะผู้ที่มาปักหลักชุมนุมในนาม #ม็อบชาวนา เพื่อเรียกร้องให้รัฐทำตามคำสัญญาในการช่วยเรื่องการชำระหนี้เกษตรกรซึ่งเกิดจากปัจจัยต่างๆ ที่ชาวนาไม่อาจควบคุมได้ เช่น กลไกราคาข้าว ปัญหาภัยแล้งหรือน้ำท่วมที่เกิดจากระบบชลประทานในแต่ละพื้นที่ไม่ตอบโจทย์ผู้ทำการเกษตร รวมถึงราคาปุ๋ยหรือสารเคมี

ตัวอย่างความเห็นที่มีผู้รีทวีตหรือกดแสดงความคิดเห็นเป็นจำนวนมากในทวิตเตอร์ มีทั้งวิพากษ์วิจารณ์และล้อเลียนสิ่งที่เกิดขึ้นในวันนี้ เช่น

“ฉลองวันชาวนากับเกษตรกร แต่ม็อบชาวนาไม่มีใครเห็นหัว”

“เรื่องพิธีกรรมเพื่อเป็นขวัญกำลังใจอะไรนี่ยังพอเข้าใจนะ แต่ไอ้เรื่องทำนายฟ้าฝนความอุดมสมบูรณ์นี่เพื่ออะไร? จำได้ว่าเคยมีคนเก็บสถิติย้อนหลัง ปรากฏว่าผิดแทบทุกปี บางปีนี่ตรงข้ามกันชนิดหน้ามือกับหลังตีนด้วยซ้ำ มีกรมอุตุฯ ใช้หลักวิทย์ แต่พร้อมๆ กันนั้นรัฐก็ยังใช้วัวทำนาย…”

“พระโคที่กินข้าวเหนียวมะม่วง: พระโคเชลล่า”

“ต่อให้พระโคกินหญ้ากี่กระสอบ ดื่มเหล้าขาวไปกี่ลิตร กินถั่วไปกี่ถ้วย ก็ไม่มีประโยชน์ใดๆ เพราะชาวนาและเกษตรกรไทยก็ยังคงมีเรื่องหนี้สิน ยังคงต่อสู้กับนายทุนที่ผูกขาดกับการเกษตร มีปัญหาเรื่องที่ดินทำกิน และยังคงมีปัญหาเรื่องราคาพืชผลและการเกษตรตกต่ำอยู่เนืองๆ”

“ถึงจะเสี่ยงทายมากี่ปี คนที่กินดีอยู่ดีก็เจ้าสัวเหมือนเดิม!! ถถถ #สงสารเกษตรกรตาสีตาสา”

อ้างอิง

• Twitter. #วันพืชมงคล. https://bit.ly/3FGzS6I
• กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ. https://bit.ly/3NcOvBc
• สำนักวรรณกรรมเเละประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. เสี่ยงทาย. https://bit.ly/38nMHXi
• สำนักข่าวกรมประชาสัมพันธ์. กรมการข้าว เตรียมแจก 6 พันธุ์ข้าวทรงปลูกพระราชทาน เนื่องในวันพืชมงคล ปี 2565. https://bit.ly/3FHnXFQ
• Tourism in Camabodia. Events in Cambodia: Royal Ploughing Ceremony. https://bit.ly/3l5481B