ก่อน ‘เซ็กซ์เวิร์กเกอร์ไทย’ จะ ‘ถูกกฎหมาย’ ชวนสำรวจอาชีพค้าบริการทางเพศ จาก 8 ประเทศทั่วโลก

หากพิจารณาเนื้องานและการปฏิบัติหน้าที่ของ ‘เซ็กซ์เวิร์กเกอร์’ (sex worker) แล้ว ก็จะเห็นว่าเป็นอาชีพบริการ ‘ไม่แตกต่าง’ กับอาชีพบริการอื่น แต่เซ็กซ์เวิร์กเกอร์ยังไม่ถูกกฎหมายในประเทศไทย มีเพียงแต่ พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการค้าประเวณี พ.ศ. 2539 ที่บังคับใช้มาเกือบ 30 ปี อย่างไรก็ตาม หลังจาก ‘การตื่นตัวทางการเมืองตั้งแต่ต้นปี 2563’ ทำให้ประเด็นของคนอาชีพนี้ถูกหยิบยกกลับมาพูดถึงอีกครั้งในสังคม และได้รับกระแสตอบรับไปในทิศทางที่ดี

ก่อนเซ็กซ์เวิร์กเกอร์จะเป็นอาชีพที่ถูกกฎหมาย ชวนสำรวจอาชีพเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ใน 8 ประเทศทั่วโลก ได้แก่ ฟิลิปปินส์, นิวซีแลนด์, เยอรมนี, เนเธอร์แลนด์, อุรุกวัย, ตุรกี, เดนมาร์ก และกรีซ ซึ่งในที่หลายๆ พื้นที่ เซ็กซ์เวิร์กเกอร์เป็นอาชีพนี้ถูกกฎหมายแล้ว ได้รับสวัสดิการและการคุ้มครองจากรัฐ มีเกียรติ มีศักดิ์ศรีไปต่างจากพลเมืองคนอื่นๆ แต่บางประเทศยังมีข้อจำกัดบางประการอยู่เช่นกัน

ฟิลิปปินส์: เซ็กซ์เวิร์กเกอร์ หรือที่เรียกว่า ‘พนักงานอาบอบนวด’ เป็นอาชีพถูกกฎหมายตั้งแต่ปี 2000 โดยผู้ให้บริการต้องประกอบอาชีพด้วยความเต็มใจ ไม่ใช่การขู่เข็ญ และได้รับการรับรองจากหน่วยงานสาธารณสุข และต้องเปิดเผยสถานะความปลอดภัยด้านสุขภาพให้แก่ลูกค้ารับรู้ด้วย

สถานประกอบการทางเพศต้องอยู่ในการดูแลของท้องถิ่น เพื่อให้เหล่าบรรดาเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ได้รับการตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อย่างต่อเนื่อง และหากสถานประกอบการไม่ทำตามกฎระเบียบจะโดนสั่งถอนใบอนุญาตทันที อีกทั้งสถานประกอบการทางเพศ ต้องจัดเตรียมถุงยางอนามัยให้แก่พนักงานอาบอบนวดเพื่อเป็นการป้องกันการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์

นิวซีแลนด์: เซ็กซ์เวิร์กเกอร์เป็นอาชีพถูกกฎหมายรองรับตั้งแต่ปี 2003 อนุญาตให้ชาวนิวซีแลนด์ ชาวออสเตรเลีย รวมถึงผู้ที่มีวีซ่าแบบอยู่อาศัย ที่มีอายุตั้งแต่ 18 ปีสามารถประกอบอาชีพนี้ได้ แต่ไม่รองรับสำหรับผู้ที่มีวีซ่าชั่วคราวให้ขายบริการทางเพศ และต้องเปิดเผยสถานะความปลอดภัยด้านสุขภาพให้แก่ลูกค้า

สวัสดิการของเซ็กซ์เวิร์กเกอร์เหมือนพนักงานทั่วไป เน้นให้ความปลอดภัยด้านสวัสดิการสุขภาพเป็นหลัก ผู้ประกอบอาชีพนี้ต้องตรวจสุขภาพและมีใบรับรองสุขภาพ เพื่อการควบคุมโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ 

สถานประกอบการทางเพศต้องอยู่ในความควบคุมดูแลของภาครัฐ ซึ่งต้องจดทะเบียนเพื่อควบคุมและดูแลเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ให้ตรวจสุขภาพอย่างต่อเนื่อง และมีการจัดเตรียมถุงยางอนามัยให้แก่ลูกค้าและผู้ให้บริการ อีกทั้งยังมีสิทธิปฏิเสธและเลือกลูกค้าได้ หากรู้สึกไม่ปลอดภัย และลูกค้าไม่เคารพกติกาที่ตกลงกันไว้

เยอรมนี: หนึ่งในประเทศต้นแบบของกฎหมายสำหรับเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ อาชีพนี้ถูกรองรับตั้งแต่ปี 2002 เซ็กซ์เวิร์กเกอร์ต้องมีอายุขั้นต่ำ 18 ปี ซึ่งผู้ให้บริการทางเพศจะได้รับประกันสุขภาพ และจำเป็นต้องพกใบอนุญาตในการทำงานจำนวน 2 ใบ คือ ใบอนุญาตในการทำอาชีพเซ็กซ์เวิร์กเกอร์และใบรับรองสุขภาพ โดยแต่ละรัฐมีกฎระเบียบและการคุ้มครองแตกต่างกันไป

สถานประกอบการทางเพศต้องขออนุญาตจากทางภาครัฐ และมีหน้าที่จัดหาอุปกรณ์ป้องกัน เช่น ถุงยางอนามัย และให้คำปรึกษาด้านสุขภาพแก่เซ็กซ์เวิร์กเกอร์ รวมถึงควบคุมป้องกันห้ามมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่มีการป้องกันโดยเด็ดขาด

การเก็บภาษีในแต่ละพื้นที่มีเงื่อนไขแตกต่างกันออกไป เช่น เมืองสตุทท์การ์ท เก็บภาษีรายวันจากผู้ให้บริการทางเพศ ขณะที่เมืองโคโลญและเมืองเกลเซนเคอร์เชน เรียกเก็บภาษีตามจำนวนพื้นที่ในการให้บริการทางเพศ

เนเธอร์แลนด์: เซ็กซ์เวิร์กเกอร์เป็นอาชีพที่ถูกกฎหมายมาตั้งแต่ปี 2000 ในรัฐธรรมนูญเนเธอร์แลนด์ไม่ได้กำหนดรายละเอียดถึงอาชีพนี้ไว้มากนัก เพียงแต่กำหนดข้อบังคับหลักๆ ไว้ เช่น ห้ามมีสถานบริการทางเพศใกล้โบสถ์และโรงเรียน ความปลอดภัยและสะดวกสบายพื้นฐาน รวมถึงเจ้าของสถานบริการต้องไม่เคยมีประวัติอาชาญกรรม เป็นต้น แล้วมอบอำนาจให้ท้องถิ่นเป็นผู้ออกกฎระเบียบเอง จึงทำให้ในแต่ละพื้นที่ของเนเธอร์แลนด์มีข้อกำหนดที่เกี่ยวกับเซ็กซ์เวิร์กเกอร์แตกต่างกัน

รัฐธรรมนูญเนเธอร์แลนด์ยังระบุอีกว่า ชาวเนเธอร์แลนด์ ประชากรสหภาพยุโรป หรือผู้มีวีซ่าอยู่อาศัย ที่ต้องการเป็นเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ต้องมีอายุมากกว่า 21 ปี และต้องขอใบอนุญาตในการประกอบอาชีพ เช่นเดียวกับผู้ที่ต้องการเปิดสถานค้าบริการก็ขอใบอนุญาตจากภาครัฐเช่นกัน

ถึงกฎหมายท้องถิ่นของเนเธอร์แลนด์จะระบุให้ ผู้ที่จะประกอบอาชีพเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ต้องผ่านการตรวจสุขภาพก่อน แต่ในความเป็นจริงชาวเนเธอร์แลนด์สามารถตรวจสุขภาพด้านต่างๆ ได้ทันทีและไม่เสียค่าใช้จ่าย เพราะมีระบบสวัสดิการประกันสุขภาพของประเทศที่อำนวยความสะดวกให้แก่ประชาชน

อุรุกวัย: เซ็กซ์เวิร์กเกอร์ถูกกฎหมายตั้งแต่ปี 2002 โดยต้องมีอายุมากกว่า 18 ปีขึ้นไปจึงจะสามารถประกอบอาชีพนี้ได้ กระทรวงสาธารณสุขมีอำนาจหน้าที่ในการบังคับใช้กฎหมาย ในการเข้าตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์เป็นประจำ รวมถึงให้คำแนะนำเกี่ยวกับสิทธิและหน้าที่ เพื่อไม่ให้เซ็กซ์เวิร์กเกอร์ถูกใช้เป็นเครื่องมือให้การแสวงหาผลประโยชน์

เซ็กซ์เวิร์กเกอร์จำเป็นต้องจดทะเบียน เพื่อรับใบรับรองสุขภาพในการทำงานภายใต้สถานประกอบการทางเพศ มีการจัดโซนนิ่งให้สถานประกอบการทางเพศอยู่ห่างสถานศึกษา และต้องจดทะเบียนอย่างถูกกฎหมาย

ต่อมาในปี 2009 อุรุกวัยออกกฎหมายรองรับเซ็กซ์เวิร์กเกอร์เพศชายและหญิงข้ามเพศด้วย เพื่อผู้ที่ประกอบอาชีพนี้ทุกคนได้จดทะเบียนและมีใบรับรองสุขภาพ เพื่อรับสิทธิและการดูแลจากภาครัฐอย่างทั่วถึง

ตุรกี: เซ็กซ์เวิร์กเกอร์เป็นอาชีพที่ถูกกฎหมายตั้งแต่ปี 2011 โดยตุรกีกำหนดให้ผู้ที่จะประกอบอาชีพนี้ได้ ต้องมีสถานะโสด มีอายุตั้งแต่ 21 ปีขึ้นไป และการศึกษาขั้นต่ำในระดับประถมศึกษา อีกทั้งต้องได้รับใบอนุญาตและขึ้นทะเบียนเป็นผู้ให้บริการทางเพศก่อน โดยอยู่ภายใต้กฎระเบียบด้านสุขภาพและความปลอดภัยของตุรกี

สถานบริการทางเพศต้องขออนุญาตจากภาครัฐและหน่วยงานด้านสุขภาพ ในแต่ละพื้นที่จำเป็นต้องดูแลในเรื่องการจัดอบรมความรู้ให้แก่เซ็กซ์เวิร์กเกอร์ รวมถึงค่าใช้จ่ายในการตรวจโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เพื่อป้องกันและควบคุมการติดต่อโรคทางเพศสัมพันธ์

เดนมาร์ก: แม้เซ็กซ์เวิร์กเกอร์จะเป็นอาชีพที่มีกฎหมายรองรับ แต่ก็ยังไม่ครอบคลุมและคุ้มครองอาชีพนี้สักเท่าไร โดยหลักๆ กฎหมายของเดนมาร์กจะเน้นไปประเด็นของการป้องกันการละเมิดสิทธิมนุษยชนมากกว่า เช่น การล่อลวงเพื่อมาขายบริการทางเพศ

บุคคลที่สามารถจะประกอบอาชีพเป็นเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ ในเดนมาร์กได้ ต้องมีอายุตั้งแต่ 18 ปีขึ้นไป และประชากรในสหภาพยุโรป หรือผู้มีใบอนุญาตทำงาน นอกจากนี้ยังไม่มีกฎหมายบังคับให้ผู้ที่ประกอบอาชีพเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ต้องตรวจสุขภาพ รวมถึงไม่อนุญาตให้มีการเปิดสถานบริการโดยเฉพาะ แต่บรรดาเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ต้องเสียภาษีให้กับรัฐเหมือนอาชีพอื่น และไม่ได้รับการคุ้มครองทางกฎหมายเหมือนแรงงานทั่วไป

กรีซ: กฎหมายกรีซกำหนดให้การค้าบริการทางเพศเป็นกิจกรรมที่สามารถทำได้ แต่ยังกฎหมายยังไม่ได้รองรับให้เซ็กซ์เวิร์กเกอร์เป็นอาชีพ ต้องทำงานภายในสถานบริการที่มีใบอนุญาตเท่านั้น และเจ้าของสถานบริการมีหน้าที่ดูแลความปลอดภัย และรักษาข้อตกลงห้ามจ้างเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ที่ไม่มีใบอนุญาต ใบรับรองแพทย์เข้าทำงาน และต้องตรวจใหม่ทุกๆ 2 สัปดาห์ด้วย หากฝ่าฝืนจะถูกปรับ

นอกจากนี้ยังกำหนดว่าทุกคนที่มีอายุตั้งแต่ 18 ปี ขึ้นไป และยังไม่แต่งงาน ไม่ว่าเป็นพลเมืองกรีซ ประชากรในสหภาพยุโรป หรือผู้มีใบอนุญาตทำงาน อย่างไรก็ตาม กรีซยังมีกฎหมายอีกข้อที่คาดโทษกลุ่มคนรักร่วมเพศที่ซื้อบริการเซ็กซ์เวิร์กเกอร์ว่าเป็นการกระทำผิดทางกฎหมายด้วย

แม้เซ็กซ์เวิร์กเกอร์จะเป็นอาชีพที่ใช้ร่างกาย แต่ไม่ใช่อาชญากรรม ถึงเวลาแล้วหรือยังที่สังคมไทย ‘ควรเปิดใจยอมรับ’ อาชีพขายบริการทางเพศ และ ‘ควรยกเลิก’ พ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการค้าประเวณี พ.ศ. 2539 พร้อมผลักดันให้อาชีพนี้ถูกกฎหมายเสียที

คืนสิทธิและสวัสดิภาพให้ ‘พวกเขาและเธอ’ ให้เหมือนอาชีพอื่นในสังคม

อ้างอิง

• จาก ‘นครโสเภณีจ่ายภาษีบำรุงถนน’ สู่ ‘อาชญากามยุคจอมพลสฤษดิ์’ และการไฮด์ปาร์คของ Sex Worker 2020 https://shorturl.asia/9sFHL
• ‘เพราะร่างกายเป็นของเรา’ ชวนดูโมเดลกฎหมายสำหรับ SEX WORKER ใน 7 ประเทศ https://shorturl.asia/DEFVu
• 15 Countries Where Prostitution Is Legal and How It Works https://shorturl.asia/tXwpk
• Should Prostitution Be Legal? https://shorturl.asia/kiGWg
• The Legal Status of Prostitution by Country https://shorturl.asia/EqZMV