หากไม่มีไอ้หมอนี่ โลกเราอาจไม่มีปัญหาถุงพลาสติก

ทุกวันนี้โลกสนใจปัญหาสิ่งแวดล้อมกันมากขึ้นสุดๆ เพราะมนุษย์ได้ทิ้งสิ่งของที่ย่อยสลายไม่ได้กลับไปสู่ธรรมชาติมากเกินไปแล้ว ซึ่งทุกวันนี้การพยายามให้คนไม่ใช้ถุงพลาสติกนั้นก็มีตั้งแต่การไม่ ‘แถม’ ถุงพลาสติกให้ฟรีๆ แล้วตอนซื้อ หรือการแถมให้ต่อเมื่อมียอดซื้อตามที่กำหนด ไปจนถึงการไม่มีถุงพลาสติกให้บริการกันไปเลย

ดังนั้นไม่ต้องมีความรู้อะไร เราก็จะเห็นได้ว่า ถุงพลาสติกนี่ก็น่าจะเป็นแกนสำคัญของปัญหาสิ่งแวดล้อมในปัจจุบัน

แต่รู้ไหมว่าจริงๆ คนรุ่นพ่อรุ่นแม่เราก็ไม่ได้ใช้ถุงพลาสติกมาก่อนตอนพวกเขาเด็กๆ ถุงพลาสติกนี่เพิ่งเป็นสิ่งที่แพร่หลายในยุคของพวกเรานี่แหละ และเราสามารถระบุได้ด้วยว่าใครเป็นคนคิดค้นมันขึ้นมา

คนที่คิดค้นถุงพลาสติกที่เราใช้ๆ กันทุกวันนี้มีนามว่า สเต็น กุสตาฟ ธูลิน (Sten Gustaf Thulin) เป็นวิศวกรจากสวีเดนที่เกิดเมื่อปี 1914 และตายไปเมื่อปี 2006

ในตอนที่คิดค้นถุงพลาสติก ธูลินเป็นผู้จัดการฝ่ายขายของบริษัท Celloplast AB ซึ่งเป็นบริษัทผลิตหีบห่อต่างๆ ความคิดของธูลินคือ มนุษย์ควรจะมีภาชนะที่ราคาถูกที่จะสามารถเอาใส่ของเพื่อเคลื่อนย้ายจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งได้ เขาเลยเสนอไอเดียนี้กับทาง CEO บริษัท และเขาก็ร่วมกับผู้จัดการฝ่ายผลิตภัณฑ์ของ Celloplast AB พัฒนาถุงพลาสติกขึ้นมา และถุงพลาสติกถุงแรกแบบที่เราใช้กันทุกวันนี้ก็คลอดออกมาบนโลกในปี 1961 ตอนที่ธูลินอายุได้ 47 ปี

เอาจริงๆ ไอเดียเรื่องถุงพลาสติกไม่ใช่เรื่องใหม่เลย การนำพลาสติกมาแปรรูปเป็นถุงเพื่อบรรจุสินค้าอุตสาหกรรมเป็นสิ่งที่ทำกันทั่วไปในภาคอุตสาหกรรมอยู่แล้วในตอนนั้น แต่สิ่งที่ใหม่สำหรับไอเดียของธูลิน ก็คือ การประยุคเอาอุปกรณ์จากโลกอุตสาหกรรมนี้มาให้ผู้บริโภคทั่วไปใช้ ซึ่งจะให้ผู้บริโภคทั่วไปใช้ได้ ผลิตภัณฑ์มันก็ต้องมีราคาถูกมากๆ และขนย้ายง่าย ดังนั้นถุงพลาสติกที่เขาออกแบบนั้นแทนที่จะเป็นถุงพลาสติกที่ประกอบด้วยถุงที่ต้องประกอบกับหูหิ้วแบบถุงพลาสติกยุคแรก มันกลับเป็นถุงพลาสติกที่ทำจากพลาสติกชิ้นเดียวทั้งถุงแทนเพื่อความง่ายและประหยัดในการผลิต และที่ยิ่งกว่านั้นคือ มันถูกออกแบบมาให้ถูกพับเก็บให้มีขนาดเล็กมากก่อนใช้งานได้ด้วย ซึ่งการทำแบบนี้ช่วยในการขนส่งและจัดเก็บมากๆ

และเราก็คงจะเห็นว่า ไอเดียของการทำถุงพลาสติกแบบนี้ก็ยังอยู่กับเราจนถึงตอนนี้ เพราะถุงพลาสติกที่เราได้รับจากร้านสะดวกซื้อไปจนถึงห้างสรรพสินค้า มันมีโครงสร้างพื้นฐานแบบเดียวกับที่ว่ามาเด๊ะ

เนื่องจากเป็นบ้านเกิดของถุงพลาสติก สวีเดนน่าจะเป็นชาติแรกๆ ที่ใช้ถุงพลาสติกกันเยอะๆ และมันสร้างรายได้ให้กับบริษัท Celloplast AB อย่างมหาศาลในช่วงยุคทศวรรษ 1960

แต่ในที่อื่นๆ อย่างอเมริกา การใช้ถุงพลาสติกไม่เป็นที่นิยมเลย จนต้องมีโฆษณาเพื่อรณรงค์ให้ใช้กัน ใช่แล้ว เมื่อ 50 ปีก่อนที่ถุงพลาสติกยังไม่ครองโลก มันต้องมีการโฆษณารณรงค์ให้คนใช้ และเราก็คงจะจินตนาการโฆษณาแบบนี้ไม่ออกเท่าไร เพราะปัจจุบันมีแต่โฆษณาให้เลิกใช้เท่านั้น

ซึ่งถามว่าทำไมเป็นแบบนั้น คำตอบเร็วๆ ก็คือ เพราะยุคนั้นคนใช้ถุงกระดาษกัน และพวก ‘นักต่อสู้เรื่องสิ่งแวดล้อม’ ยุคนั้นก็ไม่แฮปปี้ เพราะการใช้ถุงกระดาษ มันทำให้ต้องตัดต้นไม้มาทำถุง และการใช้ถุงพลาสติกมันคือการลดการตัดต้นไม้ของมนุษย์

เรียกได้ว่าแม้ว่าถุงพลาสติกจะปรากฏมาบนโลกตั้งแต่ยุคทศวรรษ 1960 แล้ว แต่มันก็ยังไม่ท่วมโลกอย่างทุกวันนี้ มันมาหลังจากสิทธิบัตรถุงพลาสติกของ Celloplast AB หมดอายุไปในช่วงปลายทศวรรษ 1970 นั่นแหละ ที่บริษัททำหีบห่อทั่วโลกต่างกระโจนเข้ามาในตลาดเพื่อผลิตถุงพลาสติก และทำให้ถุงพลาสติกกลายมาเป็นหีบห่อมาตรฐานที่ร้านค้าทั่วโลกใช้กันตั้งแต่ยุคทศวรรษ 1980 เป็นต้นมา

ดังนั้นถุงพลาสติกมันจึงเป็นสิ่งที่เพิ่งแพร่หลายในยุคของเรานี่แหละ และเราก็ชินกับมันมาตลอดชีวิต จนมาช่วงหลังๆ ที่เขาเริ่มประท้วงและรณรงค์นี่แหละ เราถึงเริ่มรู้สึกว่าถุงพลาสติกเป็นสิ่งแปลกปลอมของโลกที่ควรจะใช้กันน้อยๆ จนถึงไม่ใช้เลย

อาจเป็นโชคดีของ สเต็น กุสตาฟ ธูลิน ที่จากโลกไปในวัย 92 ปี ในปี 2006 เพราะช่วงนั้นกระแสการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมเพื่อต้านโลกร้อนก็เริ่มมาแล้วและก็เริ่มมีการสนับสนุนการเปลี่ยนจากการใช้ถุงพลาสติกมาเป็นวัสดุที่ย่อยสลายได้ตามธรรมชาติกันแล้ว 

เพราะถ้าเขายังอยู่อีกสัก 10 ปีที่กระแสมันแรงขนาดบางประเทศเริ่มมีการแบนการใช้ถุงพลาสติกเด็ดขาด อาจมีนักข่าวหรือนักกิจกรรมด้านสิ่งแวดล้อมไปถามเขาว่า “คุณคิดอย่างไรที่สิ่งประดิษฐ์ของคุณได้กลายมาเป็นสิ่งที่สร้างมลภาวะให้กับโลกอย่างมากมายขนาดนี้?”