รู้จักอาณาจักรปาตานี หลังป้าย ‘ปาตานีไม่ใช่สยาม’ โผล่ทั่ว 3 จังหวัดชายแดนใต้
13 มีนาคม 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้พบป้าย “Patani is not Siam” หรือมีความหมายว่า ‘ปาตานีไม่ใช่สยาม’ ในหลายพื้นที่พร้อมกัน ซึ่งปาตานีนี้ไม่ได้หมายถึงจังหวัดปัตตานี แต่หมายถึงอาณาจักรอิสลามปาตานีที่เก่าแก่และรุ่งเรืองเมื่อราว 500 ปีก่อนจากการเป็นเมืองท่าที่สำคัญของแหลมมลายู ก่อนจะถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของสยามเมื่อต้นรัตนโกสินทร์
เมื่อวันที่ 13 มีนาคม 2565 สำนักข่าวของไทยหลายแห่งรายงานว่าพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ได้มีการแขวนป้ายระบุว่า “Patani is not Siam” หรือมีความหมายว่า ‘ปาตานีไม่ใช่สยาม’ โดยการติดป้ายนี้พบกระจายอยู่ในหลายพื้นที่ แบ่งเป็นจังหวัดยะลา 4 จุด นราธิวาส 3 จุด และปัตตานี 2 จุด โดยเจ้าหน้าที่หน่วยงานความมั่นคงมองว่าเป็นการแสดงออกถึงสัญลักษณ์เชิงการเมือง และวันที่ 13 มีนาคมเป็นวันครบรอบการก่อตั้งกลุ่ม BRN หรือ ขบวนการแนวร่วมปฏิวัติแห่งชาติมลายูปาตานี
พื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้เป็นพื้นที่ความขัดแย้งและบาดแผลยาวนานในประเทศไทย แต่คำว่า ‘ปาตานี’ ที่ถูกกล่าวถึงในป้าย ไม่ได้หมายถึงจังหวัดปัตตานีของประเทศไทยในปัจจุบัน แต่เป็นคำสแลงสำหรับเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงและชาวไทยจำนวนหนึ่งที่มองว่าเป็นคำที่มีนัยในการแบ่งแยกดินแดน เนื่องจากเป็นชื่อเรียกดั้งเดิมของอาณาจักรปาตานี หรือรัฐสุลต่านปาตานีที่เคยรุ่งเรืองเมื่อราว 400 ปีก่อน ก่อนที่จะถูกรัฐไทยหรือสยามผนวกเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งอย่างเป็นทางการในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์
Patani is not Siam | แนวหน้า
แต่ประวัติศาสตร์ปาตานีและอาณาจักรตอนใต้ของไทยเก่าแก่กว่านั้นมาก โดยเชื่อว่าอาณาจักรปาตานีเกิดขึ้นในช่วงก่อนสยามราว 500 ปีจากการรวมตัวเผ่าต่างๆ มารวมกัน ในขณะที่บางทฤษฎีเชื่อว่าปาตานีสืบต่อมาจากอาณาจักรลังกาสุกะ ในพุทธศตวรรษที่ 7-9 ซึ่งนับถือศาสนาฮินดูและพุทธซึ่งมีศูนย์กลางอยู่ที่อำเภอยะรัง ต่อมาด้วยเหตุผลที่ไม่แน่ชัดศูนย์กลางของลังกาสุกะถูกย้ายไปที่อำเภอกรือแซะโดยปัจจุบัน และเชื่อว่าถูกเปลี่ยนชื่อเป็นเมืองปาตานี และเริ่มเปลี่ยนเป็นรัฐอิสลามที่ปกครองโดยสุลต่านและใช้กฎหมายแบบอิสลาม
แม้ว่าจะปกครองแบบรัฐอิสลาม แต่จากหลักฐานพบว่าชาวปาตานีมีความหลากหลายทางวัฒนธรรม เนื่องจากเป็นเมืองท่าที่มียุทธศาสตร์สำคัญของแหลมมลายูทางชายฝั่งตะวันออก ที่ทำให้มีผู้คนหลากหลาย ทั้งสยาม จีน อาหรับ ยุโรป มลายู และอินเดีย เข้ามาค้าขายในพื้นที่ ทำให้อาณาจักรปาตานีเจริญรุ่งเรืองมากที่สุดในช่วงที่ตรงกับต้นอาณาจักรอยุธยาซึ่งกินพื้นที่ตั้งแต่ ยะลา ปัตตานี นราธิวาส บางส่วนของสงขลาและมาเลเซียในปัจจุบัน รวมถึงมีแคว้นต่างๆ มาอยู่ในปกครองถึง 43 แคว้นซึ่งรวมแคว้นใหญ่อย่างกลันตันและตรังกานู ซึ่งต่อมาเมื่อความสัมพันธ์กับกลันตันเสื่อมลงเศรษฐกิจของปาตานีก็ค่อยๆ อ่อนแอตามลงไป
Patani | muslimthaipost
จนกระทั่งปี พ.ศ.2329 หลังจากตั้งกรุงรัตนโกสินทร์ได้ราว 3 ปี สยามได้ยกทัพไปตีเมืองปาตานีได้ และปาตานีก็กลายเป็นประเทศราชของสยามมาตั้งแต่นั้นและในรัชกาลที่ 3 ได้ให้กลันตันปกครองปาตานีที่ต่อมาเป็นหัวเมืองของสยาม
ส่วนหลักฐานว่าปาตานีเป็นส่วนหนึ่งของสยามอย่างเป็นทางการในปี 2452 ตามสนธิสัญญาระหว่างสยามกับอังกฤษและทำให้รัฐกลันตันและตรังกานูตกเป็นของอังกฤษ รวมถึงการปฏิรูปการปกครองในรัชกาลที่ 5 ซึ่งยกเลิกหัวเมืองประเทศราชเป็นการปกครองจากศูนย์กลางราชวงศ์สุลต่านปาตานีก็ถูกยกเลิกไป
ดังนั้นปาตานีที่ไม่ใช่ปัตตานีจึงมีเรื่องราวในประวัติศาสตร์ของพื้นที่ของตัวเองมาอย่างยาวนาน จึงมีคนบางกลุ่มมองว่าปาตานีไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของสยามหรือรัฐไทยในปัจจุบัน และเกิดกระบวนการเรียกร้องและความขัดแย้งในพื้นที่มาอย่างยาวนานเช่นกัน
อ้างอิง
- แนวหน้า. 13 มี.ค.ขึ้นป้ายป่วนทั่ว 3 ชายแดนใต้ แสดงออกเชิงสัญลักษณ์ ‘ปัตตานี ไม่ใช่สยาม’. https://bit.ly/3i6IU20
- Siamrath. ประวัติศาสตร์สร้างสรรค์ ปตานี. https://bit.ly/3CGJDk3
- มูลนิธิเล็กประไพ. ปาตานี” นครแห่งความทรงจำ. https://bit.ly/3w2VUOh
- 101 world. ครั้งหนึ่ง “ปาตานี” เกือบจะได้เป็นส่วนหนึ่งของ Melayu Raya (Indonesia Raya) . https://bit.ly/3CCsBU4
- Wikipedia. อาณาจักรปัตตานี. https://bit.ly/3J8E3sN
- prachatai. ‘ปาตานี’ vs สามจังหวัดชายแดนใต้ การเมืองของคำเรียก. https://bit.ly/3i2TxTh