ถ้าใครตามข่าววิทยาศาสตร์ช่วงนี้ ก็อาจได้ยินข่าวการสร้าง “ลิงครึ่งคน” ในเดือนเมษายน 2021 และก็อาจสงสัยว่านักวิทยาศาสตร์จะทดลองอะไรแบบนี้ไปทำไม
จริงๆ ในปี 2019 บางคนอาจเคยได้ยินเรื่องการทดลองสร้าง “สัตว์ครึ่งคน” บ่อยๆ ไม่ว่าจะเป็นเคสที่นักวิทยาศาสตร์ญี่ปุ่นทดลองสร้าง “หนูครึ่งคน” ออกมา ไปจนถึงข่าวการทดลองสร้าง “ลิงครึ่งคน” ที่จีนซึ่งตามมาติดๆ
ข่าวแบบนี้เริ่มมีถี่ขึ้น มันยังไงกัน? เรื่องแบบนี้ทำได้จริงๆ เหรอ?
แล้วนักวิทยาศาสตร์ทำทำไม เราขอเล่าย้อนหน่อย
Chimira สัตว์ประหลาดที่ตัวเป็นสิงโต มีหัวแพะจากหลัง มีหางเป็นงูตามตำนานกรีก ทุกวันนี้มันกลายเป็นคำเรียกสัตว์ที่มีส่วนผสมของสัตว์มากกว่าหนึ่งชนิด | Wikipedia
ย้อนรอย “สัตว์ครึ่งคน”
การทดลองสร้าง “สัตว์ครึ่งคน” ครั้งแรกที่เป็นข่าวใหญ่ๆ คือปี 2017 มันคือข่าวการสร้าง “คนครึ่งหมู” ในห้องทดลอง
ทีมวิจัยนำโดยนักวิทยาศาสตร์จากสเปนชื่อ Juan Carlos Izpisua Belmonte ซึ่งนักวิทยาศาสตร์คนเดียวกันนี้เองที่มาทำการทดลอง “คนครึ่งลิง” ที่จีนที่เริ่มมาตั้งแต่ปี 2019 และข่าว “ลิงครึ่งคน” ที่เพิ่งเป็นข่าวในปี 2021 นี้ก็เป็นผลงานของ Belmonte เจ้าเก่าที่คราวนี้คือเขียนรายงานชัดเจนถึงผลงาน “ลิงครึ่งคน” ของตัวเองในวารสารวิชาการด้านชีววิทยาชื่อดังอย่าง Cell
ภายตัวอ่อน “ลิงครึ่งคน” | Nature
ข้อมูลระดับลงวารสารวิชาการก็คงไม่มั่วแล้ว แต่เราคงสงสัยว่าเขาทำยังไง?
อธิบายง่ายๆ คือใช้เทคโนโลยีในการตัดต่อพันธุกรรมที่ชื่อ CRISPR ตัดต่อพันธุกรรมให้ตัวอ่อนของสัตว์ไม่พัฒนาอวัยวะบางอย่าง แล้วฉีดเซลล์อวัยวะของมนุษย์เข้าไปให้พัฒนาแทน แล้วจึงเอาตัวอ่อนไปฝากครรภ์เพื่อให้พัฒนาต่อ
ซึ่งที่ต้องเน้นก็คือ ที่ทำกันมา ยังไม่มีการรอให้ตัวอ่อน “คลอด” ออกมานะ คือเขาจะรอให้พัฒนาหน่อย ก่อนผ่ามาศึกษา ว่าในตัวสัตว์มีอวัยวะของคนตามที่ฉีดเซลล์เข้าไป อยู่มั้ย? (อันนี้อธิบายแบบง่ายๆ นะครับ)
และที่ทดลองกันมา ผลคือเซลล์ของคนที่ฉีดๆ เข้าไป แทบจะโดนเซลล์สัตว์กลืนไปหมดเมื่อตัวอ่อนพัฒนาไป ซึ่งมันถือว่าไม่สำเร็จ เพราะเขาต้องการให้อวัยวะของมนุษย์โตในสัตว์ได้
และนี่นำมาสู่เหตุผลว่าทำไมนักวิทยาศาสตร์ถึงทดลองสร้าง “สัตว์ครึ่งคน” หรือสัตว์ที่มีอวัยวะภายในแบบมนุษย์
เพราะทุกวันนี้มนุษย์เรามีความต้องการปลูกถ่ายอวัยวะสูงกว่าจำนวนอวัยวะที่บริจาคมาครับ
สัตว์ครึ่งคน และความหวังของการปลูกถ่ายอวัยวะ
มนุษย์ทุกวันนี้มีความต้องการอวัยวะเพื่อปลูกถ่ายสูงกว่าอวัยวะที่มีเอาไว้ให้ปลูกถ่าย
เอาง่ายๆ ในอเมริกา มีคนที่รอการปลูกถ่ายอวัยวะอยู่เป็นแสนคน ซึ่งก็รอกันเหนื่อย และเขาประเมินกันว่าวันๆ หนึ่งจะมีคนอเมริกันตายไป 20 คนเพราะไม่ได้รับการปลูกถ่ายอวัยวะอย่างทันท่วงที
เรียกได้ว่าความต้องการอวัยวะไปปลูกถ่ายสูงมากๆ ไม่งั้นคงไม่มีตลาดมืดค้าอวัยวะเถื่อนเพื่อขายให้คนรวยกระจายไปทั่วโลกหรอก
ถ้าถามว่าอวัยวะอะไรที่มักถูกปลูกถ่ายเยอะที่สุด ก็คงได้แก่ ไต รองลงมาคือตับ หัวใจ ปอด ตับอ่อน และลำไส้
ซึ่งก็อย่างที่เห็นครับ อวัยวะที่ปลูกถ่ายกันเยอะๆ มันคืออวัยวะภายในที่มีความจำเป็นอย่างยิ่งในการดำรงชีวิตของมนุษย์ทั้งนั้น
ซึ่งคนที่ต้องการปลูกถ่ายอวัยวะเหล่านี้ก็คืออวัยวะของพวกเขาเสียหายหนักๆ ปล่อยไว้มันจะหยุดทำงานในที่สุด ซึ่งหยุดก็ตาย (อันนี้พูดง่ายๆ นะครับ จริงๆ ถ้าใช้เครื่องจักรภายนอกช่วยได้ มันก็จะพยุงชีวิตได้ เช่น ถ้าไตพัง ก็ต้องเข้าไปฟอกไตด้วยเครื่องฟอกไต แต่นั่นก็ทำให้คุณภาพชีวิตลดเยอะ และมีความเสี่ยงทุกครั้งที่เข้าไปฟอกด้วย เพราะนั่นคือการดูดเลือดจากตัวเข้าไปฟอกในเครื่อง แล้วฉีดเลือดกลับมาที่ตัว)
ในแง่นี้ ถ้ามีเทคโนโลยีอะไรที่จะมีช่วย “สร้างอวัยวะ” ก็จะเป็นเทคโนโลยีทางการแพทย์ที่เปลี่ยนโลกแน่ๆ
ดังนั้นการที่เขาทดลองๆ สร้าง “สัตว์ครึ่งคน” กันมา ก็เพื่อตอบโจทย์ตรงนี้ และที่เขาทดลองในหมูในลิงกัน ก็เพราะสัตว์พวกนี้มีอวัยวะภายในคล้ายมนุษย์ และมีศักยภาพจะเป็นสัตว์ที่มนุษย์ใช้ในการ “ทำฟาร์มอวัยวะ” เพื่อมาปลูกถ่ายได้ในอนาคต
ตรงนี้คนรู้เยอะหน่อยอาจสงสัยว่านี่คือ “ทางเลือกที่ดีที่สุด” แล้วเหรอในการ “สร้างอวัยวะมาเพื่อปลูกถ่าย?” มันไม่มีวิธีอื่นนอกจากการสร้าง “สัตว์ครึ่งคน” เหรอ?
คำตอบคือ มีครับ แต่ก็ยังไม่คืบหน้า เช่น การทดลองเอาเซลล์อวัยวะไปเพาะให้กลายเป็นอวัยวะในห้องแล็บเต็มๆ ก็ทดลองกันอยู่ แต่ยังอีกไกลมากๆ ที่จะใช้ได้จริง นี่ยังไม่ต้องพูดถึงว่าทำสำเร็จ การทำแบบนี้มันจะมี “ต้นทุน” น่าจะสูงมากๆ ในการสร้างอวัยวะออกมาอวัยวะหนึ่ง ซึ่งต้นทุนสูงไปในทางปฏิบัติมันก็หมายความว่ากลับไปตอบโจทย์การปลูกถ่ายอวัยวะในวงกว้างไม่ได้อีก
กล่าวแบบเปรียบเทียบก็คือ อวัยวะมนุษย์ที่เพาะขึ้นมาในห้องแล็บน่าจะมีต้นทุนการผลิตต่อหน่วยสูงกว่าการเอาอวัยวะมนุษย์ไป “ปลูก” ในตัวอ่อนสัตว์
ในแง่นี้ พูดง่ายๆ การสร้าง “สัตว์ครึ่งคน” หรือเอาเซล์อวัยวะมนุษย์ไปฉีดและให้อวัยวะมันโตในสัตว์ จึงเป็นความหวังสูงสุดในตอนนี้สำหรับการสร้างอวัยวะมาเพื่อปลูกถ่ายให้มนุษย์จำนวนมาก
ทั้งนี้ เราก็ไม่ต้องห่วงว่าเขาจะสร้าง “สัตว์ประหลาด” แบบในหนังไซไฟมานะครับ ทุกวันนี้ไม่ใช่ทุกประเทศที่ให้ทดลองแบบนี้ และในประเทศที่ให้ทดลอง จะทดลองทีต้องผ่านกรรมการจริยธรรมอะไรเยอะแยะ คือเขาไม่ให้สร้าง “สัตว์ประหลาด” ออกมาเพ่นพ่านหรอกครับ อย่าห่วงเลย
สิ่งที่น่าห่วงมากกว่าก็คือ การที่สังคมทุกวันนี้คนสูงอายุเพิ่มขึ้น และความต้องการอวัยวะมาเพื่อปลูกถ่ายก็สูงขึ้น ซึ่งพอคนอายุยืนกันมากขึ้นก็หมายความว่าคนตายนั้นจะน้อยลงด้วย และนั่นก็ทำให้ไม่มีอวัยวะของผู้บริจาคมาให้คนที่ต้องการปลูกถ่ายมาปลูกถ่าย
สักวันเราก็ต้องแก่ และอาจต้องการอวัยวะมาปลูกถ่ายในอนาคตเช่นกัน ในแง่นี้เรายิ่งควรจะลุ้นและสนับสนุนให้นักวิทยาศาสตร์เร่งทดลองทำ “สัตว์ครึ่งคน” ให้สำเร็จจริงๆ มากกว่า
เพราะโลกคงดีกว่านี้ถ้าไม่มีใครต้องมานั่งรอคิวปลูกถ่ายอวัยวะพร้อมรอลุ้นไปว่าตัวเองจะตายก่อนถึงคิว
อ้างอิง
- Nature. First monkey–human embryos reignite debate over hybrid animals. https://go.nature.com/3tBg51H