อย่าปล่อยให้สูญพันธุ์! เสนอย้าย ‘โลมาอิรวดีฝูงสุดท้าย’ จาก ‘ทะเลสาบสงขลา’ ไป ‘ปากน้ำบางปะกง’
โลมาอิรวดี หรือ โลมาหัวบาตรมีครีบหลัง เป็นโลมาชนิดหนึ่งในวงศ์โลมามหาสมุทร กำลังเผชิญวิกฤตสูญพันธุ์จากทั่วโลก ส่วนในไทย 14 ตัวสุดท้ายในทะเลสาบสงขลาอยู่ในภาวะวิกฤต หวั่นซ้ำรอยโลมาอิรวดีตัวสุดท้ายในแม่น้ำโขงแถบชายแดนกัมพูชากับ สปป.ลาว ซึ่งเพิ่งถูกพบเป็นซากไปเมื่อต้นปี 2565 เพราะขาดแคลนอาหารจากระบบนิเวศที่ถูกทำลาย
ล่าสุด ผศ.ดร.ธรณ์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ รองคณบดีคณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เปิดเผยว่า โลมาอิรวดีในน้ำจืดที่พบใน ‘ทะเลสาบสงขลา’ คือสถานที่แห่งแรกในโลกที่จะสูญพันธุ์ไป โดยขณะนี้เหลืออยู่เพียง 14 ตัว จากเดิมที่เคยมีอยู่ 100 กว่าตัว ส่วนที่อื่นๆ ในโลกนี้ที่พบโลมาอิรวดีในน้ำจืดมีอีกเพียง 5 แห่ง คือ อินเดีย 140 ตัว, อินโดนีเซีย 90 ตัว, กัมพูชา 90 ตัว, เมียนมา 80 ตัว และไทย 14 ตัว โดยเมื่อต้นปี 2563 เคยมีผู้พบโลมาอิรวดีว่ายอยู่ในทะเลแถวเกาะช้าง จังหวัดตราด จำนวน 10 ตัวแต่หลังจากนั้นก็ไม่พบอีกเลย
นักวิชาการด้านทรัพยากรทางทะเลระบุว่า การสูญพันธุ์ของโลมาอิรวดีในลาว อาจมีความหวังที่จะกลับมาได้ เพราะอาจมีการว่ายข้ามไปมาจากกัมพูชา หากอนุรักษ์ในกัมพูชาไว้ได้ ในอนาคตโลมาอิรวดีจากกัมพูชาอาจจะกลับเข้าไปในลาว แต่ผิดกับในทะเลสาบสงขลา หากจบแล้วจบเลย ไม่มีมาจากไหนอีก
ก่อนหน้านี้เคยมีโครงการปล่อยพันธุ์ปลาเศรษฐกิจ เช่น ปลาบึกแม่น้ำโขง ลงในทะเลสาบพัทลุง–สงขลา เมื่อปี 2545-2546 ทำให้ชาวประมงพัฒนาเครื่องมือจับปลาขนาดใหญ่ และโลมากับปลาบึกมีขนาดใกล้เคียงกัน แต่โลมาหายใจด้วยปอด ทำให้เมื่อติดอวนจึงจมน้ำตาย และนี่คือสาเหตุที่ทำให้โลมาอิรวดีเริ่มเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ แม้จะเลิกปล่อยพันธุ์ปลาบึกไปแล้วเมื่อปี 2549 และกลุ่มนักศึกษาสถาบันพระปกเกล้าจัดโครงการระดมทุนเพื่อซื้ออวนคืนจากชาวประมงเพื่อช่วยโลมาอิรวดีเมื่อปี 2556 แต่ก็เหมือนจะสายเกินไป
ราตรี สุขสุวรรณ์ ผู้อำนวยการศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยตอนล่าง จังหวัดสงขลา บอกว่า เมื่อ 10-20 ปีที่แล้วโลมาอิรวดีในทะเลสาบมีประมาณ 100 ตัว ปัจจุบันมีประมาณ 14-20 ตัว ซึ่งจากการศึกษาและติดตามน่าจะเป็นฝูงสุดท้าย
“โลมาอิรวดีในทะเลสาบสงขลามีอยู่หนึ่งในห้าแห่งของโลก และในห้าแห่งนี้ ประเทศไทยหรือทะเลสาบสงขลาเป็นแหล่งวิกฤตที่สุด” ผอ.ศูนย์วิจัยทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งอ่าวไทยตอนล่าง จังหวัดสงขลา ระบุ
อีกหนึ่งข้อเสนอที่น่าสนใจเพื่อปกป้องโลมาอิรวดีมาจาก ดร.สายัณห์ ทองศรี ผู้ประสานงานเครือข่ายอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ได้โพสต์เฟซบุ๊คส่วนตัวในเชิงขอความเห็นในการเสนอให้ย้ายโลมาอิรวดี 14 ตัวสุดท้ายจากทะเลสาบสงขลาไปไว้ที่ปากน้ำบางปะกงแทน เพราะระบบนิเวศทะเลสาบสงขลาย่ำแย่หนัก โอกาสรอดของโลมาอิรวดีเหลือน้อย และยังไม่เห็นหน่วยงานใดมีแผนการหรือแนวทางที่แน่ชัดเป็นทางการว่าจะมีมาตรการเช่นไร จึงแสนอทางออกให้ใช้วิธีแก้ปัญหาด้วยการย้ายโลมาอิรวดีฝูงสุดท้ายออกไปจากทะเลสาบสงขลา โดยระบุว่า
“ในเวลาอันใกล้ยังไงก็ตามมันก็ต้องตายด้วยเหตุผลหลักคือ
- โลมาเป็นของเขตห้ามล่าสัตว์ป่าทะเลหลวงมันไม่ใช่โลมาฯของคนเลสาบ
- มันตายให้หมดเสียได้ก็ดีหวงพื้นที่กันจังกูจะได้หากินสะดวกจะได้ไม่ต้องมาทะเลาะกับพวกมึงอีก
- แหล่งอาหารและพื้นที่หากิน ลดน้อยลง ทะเลหลวงเริ่มรก เริ่มกั้นทะเลและไปทำคอกไว้กลางทะเล เพื่อให้เป็นแหล่งอาหาร แต่ธรรมชาติโลมาหากินที่โล่ง ไม่ใช่ที่รก อยู่กันเป็นสังคมรวมกลุ่ม
“ซึ่งจากการเก็บข้อมูลเสียงพบว่า ปัจจุบันพื้นที่หากินของโลมาอิรวดี ไปอยู่แถวติดฝั่งระโนด ซึ่งจากเดิมพื้นที่หากินอยู่แถวเกาะใหญ่ แหล่งหากินเริ่มแคบและแคบลง ยังไงมันก็ตาย เรามาย้ายโลมาฯ กันเถอะ”
ดร.สายัณห์บอกว่า ที่โพสต์เรื่องนี้ออกไปแบบนั้นเพราะต้องการจะให้ผู้คนและหน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องทั้งหมดหันมาสนใจแก้ไขปัญหานี้อย่างจริงจังเสียที ก่อนที่โลมาอิรวดีจะสูญพันธุ์ไปจากทะเลสาบสงขลาอย่างถาวร
อ้างอิง
- BrandThink. ตายแล้ว! โลมาอิรวดีตัวสุดท้ายในแม่น้ำโขง หลังประชากรลดต่อเนื่องเพราะหลายปัจจัย ‘สภาพอากาศเปลี่ยนแปลง–เขื่อน–ประมง’. https://bit.ly/37ur2fF
- MGR Online. 14 ตัวสุดท้าย! โลมาอิรวดีทะเลสาบสงขลาใกล้สูญพันธุ์ ผอ.ศูนย์อ่าวไทยตอนล่างรับวิกฤตสุด. https://bit.ly/3LZpycw
- MGR Online. ขอความเห็นใจซื้อคืนอวน ช่วยโลมาทะเลสาบพัทลุง–สงขลา. https://bit.ly/3PctWXm