ในโลกมุสลิม ชาติส่วนใหญ่ไม่ยอมรับ LGBTQ+ และในหลายๆ ชาติระบุว่า การเป็น LGBTQ+ เป็นความผิดถึงตาย อย่างไรก็ดี ในโลกนี้ก็มี ‘ข้อยกเว้น’ ที่น่าสนใจในอิหร่าน เพราะประเทศนี้แม้ว่าจะเป็นประเทศมุสลิม แต่รัฐกลับสนับสนุนให้คนแปลงเพศ และถึงขั้น ‘ให้เงินสนับสนุน’ ด้วย
อะไรแบบนี้เกิดในโลกมุสลิมได้อย่างไร? ก็ต้องเข้าใจพื้นฐานก่อนว่าถึงอิหร่านจะถือเป็นประเทศที่เรียกตัวเองว่า ‘รัฐอิสลาม’ แต่อิหร่านไม่ได้นับถือศาสนาอิสลามนิกายซุนนีแบบเดียวกับชาวมุสลิมในโลกอาหรับ แต่อิหร่านนับถือศาสนาอิสลามนิกายชีอะห์ และเป็นศูนย์กลางของนิกายนี้ ดังนั้นอิหร่านจึงมีกฎเกณฑ์และข้อห้ามของตัวเองที่ไม่เหมือนประเทศมุสลิมอื่น
ภายหลังการปฏิวัติอิหร่าน 1979 ช่วงแรก คนที่ถูกกลุ่มเคร่งศาสนาตีความว่า ‘ผิดเพศ’ ทั้งหลาย ก็ถูกจับไปบำบัดให้ ‘ถูกเพศ’
จนช่วงกลางทศวรรษ 1980 มีหญิงข้ามเพศคนหนึ่งได้พบกับ อยาตุลเลาะห์ โคไมนี (Ayatollah Khomeini) ผู้นำอิหร่านสมัยนั้น แล้วเล่าเรื่องของเธอให้ท่านผู้นำสูงสุดฟังว่าเธอโดนจับไปฉีดฮอร์โมนเพศชายเพื่อบำบัดให้เป็นชาย แต่สุดท้ายมันก็ไม่ช่วยอะไร เพราะใจเธอเป็นหญิง
อยาตุลเลาะห์ โคไมนี ฟังแล้วก็ตระหนักว่า จริงๆ แล้วเธอมีจิตวิญญาณเป็นหญิง แค่ติดอยู่ในร่างผู้ชาย เลยประกาศอย่างเป็นทางการภายใต้อำนาจของผู้นำทางศาสนา (เขาเรียกว่าประกาศ ‘ฟัตวา’) และ ‘อนุญาต’ ให้คนที่รู้สึกว่าตน ‘ผิดเพศ’ สามารถผ่าตัดแปลงเพศได้ และรัฐก็สนับสนุนให้คนทำมานับแต่นั้น ทำให้ทุกวันนี้กรุงเตหะราน เมืองหลวงของอิหร่าน ถือเป็นหนึ่งในศูนย์กลางการแปลงเพศที่สำคัญของโลกแห่งหนึ่ง (ว่ากันว่าสมัยก่อนเป็นรองแค่ไทย ก่อนที่อินเดียจะแซงอิหร่านไปในช่วงหลัง)
ความพีคก็คือ หลังจากแปลงเพศแล้ว รัฐก็จะออก ‘บัตรประจำตัว’ ให้ใหม่ในเพศใหม่เลย ดังนั้นในแง่นี้ การเป็นหญิงข้ามเพศในอิหร่านที่แปลงเพศแล้ว จึงเป็น ‘ผู้หญิง’ ได้เลยตามกฎหมาย และนี่ก็เรียกว่า ‘ก้าวหน้า’ ยิ่งกว่าประเทศตะวันตกจำนวนมากเสียอีก (ไม่ต้องพูดถึงไทย)
ฟังแบบนี้ ถ้าคิดว่าทุกอย่าง ฟังดูดี แฮปปี้กันทุกฝ่าย ก็แสดงว่าเราไม่เข้าใจโลกของ LGBTQ+ เลย
เพราะในโลกของ LGBTQ+ ความหลากหลายทางเพศมันมีหลายเฉด สิ่งที่ยอมรับในอิหร่านมีแต่ชายและหญิงเท่านั้น ไม่มีระหว่างกลาง อิหร่านแค่อนุญาตให้คนที่เป็นชายเปลี่ยนเป็นหญิง และหญิงเปลี่ยนเป็นชายได้เท่านั้น อะไรที่อยู่ระหว่างนั้นมีโทษร้ายแรงระดับประหาร
นี่หมายความว่า คนที่มีอัตลักษณ์แบบอื่นๆ ถูกปฏิเสธจนหมด ไม่ว่าจะ เกย์ เลสเบียน เควียร์ ไปจนถึงนอนไบนารี ซึ่งในสายตาของรัฐอิหร่าน เขาไม่แบ่งแบบนี้ด้วยซ้ำ เพราะประเด็นมันอยู่แค่ว่า ถ้าคุณดูเหมือนเพศเดียวกัน แล้วคุณรักกัน คุณมีโทษประหาร
ความพีคอีกจุดก็คือ ถ้าใครพอจะรู้ อิหร่านเป็นประเทศที่ควบคุมอินเทอร์เน็ตเข้มงวดระดับน้องๆ จีน และเนื้อหาเกี่ยวกับ ‘เพศทางเลือก’ ทั้งหลาย ถูกแบนหมดในเน็ต ดังนั้นเด็กอิหร่านที่โตมาแบบเป็นเกย์ (หรือมีอัตลักษณ์ทางเพศเป็นชาย และชอบผู้ชาย) จะมีความเข้าใจว่าจริงๆ ตัวเองควรจะเป็น ‘ผู้หญิงข้ามเพศ’ เพราะตัวเองชอบผู้ชาย
และก็แน่นอน อะไรพวกนี้ถือว่า ‘ผิด’ ในมาตรฐานปัจจุบันของโลกตะวันตก เพราะเป็นเกย์ก็เกย์ ทรานส์ก็ทรานส์ อัตลักษณ์ทางเพศกับรสนิยมทางเพศ มันคนละเรื่องกัน แต่รัฐอิหร่านไม่มองอย่างนั้น เพราะทุกคนต้องถูกจับเปลี่ยนอัตลักษณ์ทางเพศให้ตรงกับรสนิยมทางเพศของ ‘ชายหรือหญิง’
ถ้าคุณชอบผู้ชาย คุณจะดูเหมือนผู้ชายไม่ได้ คุณต้องแปลงเพศเป็นหญิงเท่านั้น
ก็ไม่น่าแปลกใจว่าท่าทีแบบนี้ของอิหร่านจะถูกวิจารณ์จากนักกิจกรรม LGBTQ+ หนักมาก เพราะถ้าลองมาเทียบสถิติก็จะพบว่าจริงๆ คนเป็น ‘ทรานส์’ คือส่วนน้อยของ LGBTQ+ ด้วยซ้ำ เพราะถ้าอ้างอิงสถิติของอเมริกา คนเป็นทรานส์เป็นประชากรเพียง 10 เปอร์เซ็นต์ของ LGBTQ+ นี่หมายความว่า อีก 90 เปอร์เซ็นต์คือผู้มีรสนิยมชอบ ‘เพศเดียวกัน’ โดยไม่ได้อยากจะแปลงเพศแต่อย่างใด
แต่ก็นั่นแหละ สำหรับชาวเกย์และเลสเบียน ถ้าอยู่อิหร่านมีแค่สองทางเลือก ถ้าไม่แปลงเพศก็จะโดนประหาร ซึ่งเขาก็ประหารจริงๆ
ในเดือนกุมภาพันธ์ 2022 เพิ่งมีข่าวสดๆ ร้อนๆ ว่า เกย์สองคนโดนประหารชีวิตในความผิดฐานมีพฤติกรรม ‘กามวิตถาร’
นี่ก็เลยทำให้ชาว LGBTQ+ จำนวนมากนั้นต้องลี้ภัยออกจากอิหร่านกันกระจาย โดยส่วนใหญ่จะออกจากประเทศผ่านทางตุรกีซึ่งไม่ต้องขอวีซ่าเข้าประเทศ ก่อนจะพยายามลี้ภัยไปโลกตะวันตกต่อไป เพราะตุรกีก็ไม่ได้เป็นมิตรกับ LGBTQ+ เท่าไร
อ้างอิง
- DW. Iran: How transgender people survive ultraconservative rule. https://bit.ly/39n5nHc
- BBC. The gay people pushed to change their gender. https://bbc.in/3zJ7rnX
- The Economist. Why Iran is a hub for sex-reassignment surgery. https://econ.st/3zDsJTG
- Quartz. ‘Everyone treated me like a saint’—In Iran, there’s only one way to survive as a transgender person. https://bit.ly/39otUMd
- Gallup. LGBT Identification in U.S. Ticks Up to 7.1%. https://bit.ly/3QoN98U
- NBC News. Iran executes 2 gay men over sodomy charges, rights group says. https://nbcnews.to/3xPc7Hs