นักกีฏวิทยาผู้โด่งดังประจำมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ‘เอ็ดเวิร์ด ออสบอร์น วิลสัน’ (Edward Osborne Wilson) เคยกล่าวเอาไว้ว่า เมื่อแมลงหายไปจากโลก มนุษย์จะมีชีวิตรอดอยู่ไม่กี่เดือน หลังจากนั้นไม่นาน สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ สัตว์เลื้อยคลาน นก และสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมก็จะค่อยๆ สูญพันธุ์ ตามมาด้วยพืชดอก พื้นผิวโลกจะถูกทับถมด้วยซากพืชซากสัตว์ที่ไม่ยอมย่อยสลาย พวกเห็ดราอาจเติบโตอย่างรวดเร็วในเวลาสั้นๆ แต่ไม่นาน พวกมันก็จะตายตามไป โลกจะกลับไปสู่สภาพที่เคยเป็นเมื่อ 440 ล้านปีก่อน
ดูเหมือนข้อความที่ว่าเริ่มมีเค้าลางความจริงมากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะประเด็นที่สัมพันธ์กับชีวิตและสุขภาพของมนุษย์เรา
เรื่องนี้เป็นผลการศึกษาของมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ว่าด้วยจำนวนแมลงที่หายไปในปัจจุบัน โดยเฉพาะกลุ่มแมลงผสมเกสร เมื่อพวกมันลดลงจะมีผลต่อมนุษย์อย่างไร ซึ่งถือเป็นชุดความรู้ใหม่ ที่ยังไม่เคยถูกเชื่อมโยงถึงกันมาก่อน
ผลการศึกษารายงานว่า การสูญเสียแมลงผสมเกสรทั่วโลกทำให้มีผู้เสียชีวิตก่อนวัยอันควรประมาณเกือบ 500,000 รายต่อปี เพราะอาหารที่ดีต่อสุขภาพลดลง
ขยายความต่อว่า ในธรรมชาติ พืชสามในสี่ของโลกพึ่งพาแมลงผสมเกสรช่วยให้พฤกษาสีเขียวออกดอกผล แต่ปัจจุบันจำนวนแมลงได้หายไปอย่างมาก พืชชนิดต่างๆ จึงมีปริมาณลดลงตาม และในจำนวนนั้นก็เป็นพืชและผลที่คนกินเป็นอาหารอยู่ไม่น้อย
จริงอยู่ที่เราอาจท้วงได้ว่าเดี๋ยวนี้เราซื้อผักกันในซูเปอร์มาร์เก็ตทั่วโลกก็มีฟาร์มเพาะปลูกมากมายไหนเลยยังมีการปลูกในห้องทดลองหรือการทำฟาร์มในร่มแบบปิดที่ไม่จำเป็นต้องพึ่งแมลงทั้งยังมีบริษัทยาจำนวนมากผลิตอาหารเสริมมาให้เราได้เติมเต็มสิ่งที่ขาดหาย
แต่ก็ต้องไม่ลืมว่ามีเกษตรกรอีกไม่น้อย ผู้คนอีกจำนวนมาก โดยเฉพาะคนที่มีรายได้น้อยยังคงพึ่งพิงอาหารจากธรรมชาติ หรือการทำเกษตรแบบธรรมชาติอยู่
ขณะเดียวกัน ก็ต้องมองในเรื่องที่ว่า ปัจจุบันจำนวนประชากรบนโลกเพิ่มมากขึ้น (8,000 ล้านคน) ความต้องการอาหารก็เพิ่มมากขึ้นตาม แต่พื้นที่เพาะปลูกไม่ได้เพิ่มขึ้นสักเท่าไหร่ (ที่เพิ่มมากๆ เป็นแหล่งเพาะปลูกอาหารสัตว์) ซ้ำยังมีแนวโน้มเรื่องผลผลิตลดลง โดยมีปัจจัยอื่นๆ เกี่ยวเนื่อง เช่น การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ก็ยิ่งทำให้การเข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพมีแนวโน้มลดน้อยถอยลง สวนทางกับราคาอาหารที่มีแต่จะแพงขึ้นเรื่อยๆ
หรือมองในเรื่องการค้า การปลูกผักปลอดสารพิษ การนำเอาเรื่องออร์แกนิกมาเป็นจุดขาย ก็อาจผลิตได้ไม่ตามเป้า เนื่องด้วยนักทำงานอย่างแมลงมีไม่พอต่อปริมาณที่เราต้องการ
ตามตัวเลขระบุว่า โลกใบนี้กำลังสูญเสียสิ่งที่ควรมีอย่างผลไม้ไป 4.7 เปอร์เซ็นต์ ผัก 3.2 เปอร์เซ็นต์ และพืชตระกูลถั่ว 4.7 เปอร์เซ็นต์
รายงานกล่าวว่า อาการเจ็บป่วยของมนุษย์ และสุขภาพร่างกายสัมพันธ์กับการใช้ชีวิตหลายด้าน ไม่ว่าจะเรื่องการพักผ่อน การออกกำลังกาย การสูบบุหรี่ แต่อาหารก็เป็นอีกปัจจัยในการกำหนดสุขภาพที่ดีให้กับคน ซึ่งหากเราไม่สามารถเข้าถึงอาหารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายได้ โอกาสที่ร่างกายจะอ่อนแอและเสียชีวิตก่อนวัยอันควรย่อมมีมากขึ้น ตัวอย่างเช่น โรคหัวใจ โรคหลอดเลือดสมอง โรคเบาหวาน และมะเร็งบางชนิด สามารถบรรเทาได้ด้วยการรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพ
และแน่นอนว่า สิ่งนี้จะเกิดขึ้นอย่างรุนแรงในอนาคตต่อประเทศยากจนหรือกลุ่มคนที่มีรายได้น้อย (การศึกษานี้ไม่นับรวมถึงความยากจน ภาวะขาดสารอาหาร ทุพโภชนาการที่เกี่ยวข้องกับความแห้งแล้งจนเพาะปลูกอะไรไม่ได้เลย)
ปัจจุบัน สิ่งมีชีวิตเล็กๆ อย่างแมลงที่เรามักมองข้ามและไม่ค่อยให้ความสนใจหรือสนใจกันน้อย กำลังลดลงอย่างรวดเร็ว ประมาณกันว่าในช่วง 30 ปีที่ผ่านมา จำนวนแมลงบนโลกลดลงไปถึง 25 เปอร์เซ็นต์ และมีแนวโน้มลดลงไปอีก 1 เปอร์เซ็นต์ ในทุกๆ ปี
อ้างอิง
- The Guardian, Global pollinator losses causing 500,000 early deaths a year – study, https://shorturl.asia/b05EU
- The Guardian, Insect populations suffering death by 1,000 cuts, say scientists https://shorturl.asia/2BbEj