ช่วงสัปดาห์ที่แล้ว หลังจากที่ “หมอแอร์” ได้พยายามจะโปรโมตโครงการไปคลอดลูกที่อเมริกา ก็เกิดกระแสวิจารณ์ในโซเชียลมากมายในเชิงจริยธรรม และคนไทยที่อยู่ในอเมริกาก็ถึงกับล่ารายชื่อให้รัฐบาลอเมริกันเอาผิดกับหมอแอร์ อย่างไรก็ดีในทางกฎหมาย ก็ยังไม่มีใครบอกได้ชัด ๆ ว่าหมอแอร์ทำอะไรผิด แถมยังมีนักกฎหมายออกมายืนยันว่าสิ่งที่ทำมันถูกต้องตามกฎหมายด้วยซ้ำ
มันยังไงกัน ? เรามาค่อย ๆ ดูกันนะครับ
คือในโลกนี้ หลักในการให้สัญชาติโดยกำเนิดของประเทศต่าง ๆ มันมีสองหลักใหญ่ ๆ คือ Jus Soli กับ Jus Sanguinis ซึ่งอธิบายง่าย ๆ ก็คือ อันแรกให้สัญชาติกับทุกคนที่เกิดในประเทศ อันที่สองคือให้สัญชาติตามสัญชาติของทางพ่อแม่
ในแง่นี้เราก็จะเห็นว่าคนที่พ่อแม่มาจากประเทศที่มีสัญชาติหนึ่ง ๆ นั้น สามารถจะไปให้กำเนิดลูกในประเทศที่ให้สัญชาติกับคนที่เกิดในประเทศนั้นแบบไม่มีเงื่อนไขให้ลูกมี 2 สัญชาติได้
คำถามคือประเทศไหนมันใช้หลักไหน ? ถ้าจะตอบง่าย ๆ ประเทศในทวีปอเมริกาแทบทั้งหมดตั้งแต่เหนือจรดใต้ ใช้หลักการให้สัญชาติกับทุกคนที่เกิดในประเทศ ส่วนประเทศอื่น ๆ ในโลกทั้งหมดให้สัญชาติตามสัญชาติของทางพ่อแม่
และเหตุผลที่ประเทศในทวีปอเมริกาใช้หลักนี้ก็มาจากประวัติศาสตร์ที่ประเทศใน “โลกใหม่” นี้มันสนับสนุนให้คนต่างชาติไปตั้งรกรากมาหลายร้อยปีแล้ว
ดังนั้น ในทางเทคนิค คนเป็นแม่นั้นสามารถให้ลูกไปเกิดในประเทศไหนในทวีปอเมริกาก็ได้เพื่อให้ลูกมีสัญชาตินั้น ๆ
ซึ่งก็แน่นอน คนเป็นแม่ก็มักจะเลือกประเทศที่ “สิทธิประโยชน์” ที่ผูกกับสัญชาติดี ๆ เพื่อให้ “สิ่งที่ดีที่สุดกับลูก” ตามมาตรฐานจริยธรรมของชนชั้นกลาง และประเทศที่คนมักจะนึกถึงประเทศแรก ๆ ก็คือสหรัฐอเมริกา
สหรัฐอเมริกาเป็นตัวเลือกแรก ๆ ก็เพราะว่าตั้งแต่อดีตกาลนานมา ประเทศนี้ “ยินดีต้อนรับ” ชาวต่างชาติที่จะเข้าไปเป็นพลเมืองอยู่แล้ว และเราก็ปฏิเสธไม่ได้ว่าประเทศสหรัฐอเมริกาพัฒนามาระดับนี้ได้ก็เพราะ “ผู้อพยพ” นี่แหละ
และในอดีต อเมริกาก็เป็นดินแดนแบบนั้นจริง ๆ มันเป็นดินแดนที่คนสามารถไปตั้งตัวและมีชีวิตที่ดีได้ทั้ง ๆ เรียกได้ว่ามีแค่ “เสื่อผืนหมอนใบ” ข้ามน้ำข้ามทะเลไป ถ้าตั้งใจทำงานก็จะสามาระบรรลุ “อเมริกันดรีม” ได้ ดังนั้น สัญชาติอเมริกาก็จึงเป็นสัญชาติที่ชาวโลกจำนวนมากไฝ่หามาตลอด
อย่างไรก็ดี นั่นก็เป็นเรื่องในอดีตครับ
ทุกวันนี้บรรยากาศสังคมอเมริกาเปลี่ยนไปมาก แม้ว่าในทางกฎหมายจะยังเปิดรับชาวต่างชาติอยู่ แต่บรรยากาศในทางสังคม ความรู้สึกต่อต้านชาวต่างชาติมันทวีความรุนแรงขึ้นมาก ๆ ซึ่งบรรยากาศแบบนี้เองที่ Donald Trump ได้รับเลือกเป็นประธานาธิบดี
พูดง่าย ๆ สังคมอเมริกันไม่ได้เป็นมิตรกับชาวต่างชาติที่อยากไปตั้งรกรากแบบในอดีตแล้ว
นี่หรือครับประเทศที่คุณอยากจะให้ลูกคุณมีสัญชาติ ?
ถ้านั่นยังแย่ไม่พอ “ปัญหา” ที่เกิดในสังคมอเมริกันทุกวันนี้เป็นปัญหาด้านสวัสดิการทั้งนั้น ไม่ว่าจะเป็นเรื่องค่าเล่าเรียนระดับมหาวิทยาลัยที่แพงหูฉี่ แบบที่ต้องไปกู้เงินมาเรียนแล้วจบมาเป็นหนี้หัวโตกันเป็นสิบปี หรือระบบสวัสดิการด้านสุขภาพที่แพงแบบบ้าเลือดสุด ๆ ทำให้คนป่วยหนัก ๆ ล้มละลายมานักต่อนัก
และเราก็ยังไม่ต้องพูดเลยว่าสังคมอเมริกันนี้มีเหตุกราดยิงมากกว่าสังคมไหนในประวัติศาสตร์
นี่หรือครับประเทศที่คุณอยากจะให้ลูกคุณมีสัญชาติ ?
คือถ้าตัดข้อถกเถียงที่ว่า “หมอแอร์” ทำถูกหรือผิดไป อเมริกาทุกวันนี้นี่ก็ไม่ใช่ประเทศที่ดีเลยที่จะเลือกให้ลูกไป “เกิด” ครับ มีสัญชาติอเมริกาก็ไม่ได้เรียนมหาวิทยาลัยฟรี ๆ สวัสดิการค่ารักษาพยาบาลก็ไม่มี
แล้วเลือกให้ลูกไปเกิดไหนดี ?
ตอบสั้น ๆ คือ แคนาดาครับ
แคนาดานี่ถ้าจะให้อธิบายง่าย ๆ คือมันเหมือนอเมริกาสมัยก่อน มันเป็นประเทศที่ยินดีต้อนรับชาวต่างชาติ เพราะมันต้องการพลเมืองไปพัฒนาประเทศ จะขอวีซ่าก็ไม่ต้องแจ้งว่าท้องอยู่มั้ย และมันก็มีธุรกิจใหญ่โตที่ชวนให้คนไปคลอดลูกที่แคนาดา เพื่อเอาสัญชาติ ซึ่งทางการก็รับรู้และไม่ว่าอะไร (ต่างจากที่อเมริกาที่เอาจริง ๆ มีการปราบปรามธุรกิจแบบที่หมอแอร์โปรโมตนะครับ)
ถ้าการ “ยินดีต้อนรับ” แบบนี้ยังไม่เพียงพอ ข้อดีของแคนาดาคือ เอาแค่ค่าไปคลอดลูกที่แคนาดาก็ถูกกว่าอเมริกาแล้วครับ เพราะค่ารักษาพยาบาลที่แคนาดาถูกกว่า ซึ่งถ้าเท่านั้นยังไม่พอ ถ้าคิดถึงอนาคตของลูกที่โตมา ไม่ว่าจะเป็นสวัสดิการด้านการศึกษาและการรักษาพยาบาล แคนาดาเหนือกว่าอเมริกาทั้งนั้น (ในแง่ที่มีคุณภาพไม่ด้อยกว่าแต่มีราคาที่ถูกกว่ามาก)
ส่วนพาสปอร์ตเหรอครับ ? แคนาดานี่พาสปอร์ตถือว่าแข็งแกร่งระดับเดียวกับอเมริกาเลย (มันได้ราว ๆ อันดับ 6 ของโลกเท่ากัน) ซึ่งหลัก ๆ คือ พาสปอร์ตไม่ว่าจะเป็นของอเมริกาหรือแคนาดา ก็สามารถเข้าได้ทั่วทวีปอเมริกาไปจนถึงยุโรปตะวันตกได้แบบไม่ต้องใช้วีซ่า และก็ยังสามารถเข้าหลาย ๆ ประเทศในทวีปเอเชียได้โดยไม่ต้องใช้วีซ่าเช่นกัน (ไทยก็เป็นหนึ่งในนั้น)
เงื่อนไขอื่น ๆ ที่ชวนให้ “มีสัญชาติ” แคนาดาก็ไม่ได้ด้อยกว่า ซึ่งหลัก ๆ ที่เขาดูกันก็คือเรื่องเกณฑ์ทหาร และในมุมนี้ทั้งอเมริกาและแคนาดาก็ไม่มีการเกณฑ์ทหารทั้งคู่
ทั้งหมดนี้ก็ไม่แปลกเลย ที่คนที่พอจะมีความรู้หน่อย ทุกวันนี้เขาเลือกไปคลอดลูกแคนาดากันหมดแล้ว เพราะสัญชาติแคนาดามัน “ดีสำหรับลูก” กว่าสัญชาติอเมริกันในแทบทุกด้าน
ก็เขายินดีต้อนรับแบบนี้ทำไมมันจะไม่น่าไปล่ะครับ ? ซึ่งที่มีปัญหาน่ะ ตัว “เพื่อนร่วมชาติ” ของคนไปคลอดลูกทั้งนั้น ชาติปลายทางเขาไม่ได้มีปัญหา
และก็อย่างนึกว่า “ดราม่า” เรื่องการไปคลอดลูกต่างประเทศนี่เป็นเรื่องใหม่ของโลกนะครับ ก่อนคนไทยจะโวยวายกัน คนจีนก็โวยวายกันมาหลายรอบแล้วเวลาเห็น “เพื่อนร่วมชาติ” ของตัวเองไปคลอดลูกที่อเมริกาหรือแคนาดา
เพราะจริง ๆ อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวเชิงคลอดลูก (Birth Tourism) ทั้งหมดเนี่ย มันแทบจะเกิดมาพร้อม ๆ กับการร่ำรวยขึ้นของคนจีนและการพยายามจะไปคลอดลูกที่ต่างประเทศเพื่อ “อนาคตที่ดีกว่า” ของลูกของเหล่าเศรษฐีใหม่คนจีนนี่แหละครับ