สมัยเด็กๆ หลายคนอาจมีความทรงจำว่า ‘แอนตาร์กติกา’ เป็นทวีปที่ ‘ไม่มี สิ่งมีชีวิต’ แต่ในความเป็นจริงมันคือทวีปที่ ‘ไม่มีมนุษย์อาศัยอยู่’ เท่านั้น แต่ยังมีสิ่งมีชีวิตมากมาย ตั้งแต่เพนกวิน นกทะเลสารพัด แมวน้ำ สิงโตทะเล กุ้ง ปลา ฯลฯ และจริงๆ ทุกวันนี้จะบอกว่าไม่มีมนุษย์อาศัยอยู่ก็ไม่ได้แล้ว เพราะนานาชาติไปตั้ง ‘ศูนย์วิจัย’ กันเต็มไปหมด
ตรงนี้เราคงจะไม่เล่าถึงเรื่องการพยายามเคลมว่าแอนตาร์กติกาเป็นของใคร (เราเคยเล่าแล้วที่ https://bit.ly/3FPWJLA) แต่ประเด็นที่อยากจะเล่าในที่นี้ก็คือการค้นพบครั้งใหม่นั่นคือ ‘รังปลา’ ที่ใหญ่ที่สุดที่มนุษยชาติเคยค้นพบมา
รังปลาที่ว่ากระจายอยู่ในส่วนของทะเลแอนตาร์กติกาที่เรียกว่า ‘ทะเลเวดเดล’ โดยจำนวนรังมีถึงกว่า 60 ล้านรัง กระจายอยู่บนพื้นทะเลเกือบ 100 ตารางไมล์ และทุกรังคือรังที่มีไข่ปลาอยู่นับพันฟอง
หลายคนอาจสงสัยว่ามันคือปลาอะไร คำตอบคือมันเป็นปลาที่มีอยู่แค่แถบแอนตาร์กติกาที่เรียกว่า Icefish หรือปลาน้ำแข็ง (ที่ไม่ใช่ ‘ปลาหิมะ’)
ปลาชนิดนี้มีอะไรพิเศษ? คำตอบคือมันเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีกระดูกสันหลังเดียวในโลกที่ไม่มีสิ่งที่เรียกว่า ‘ฮีโมโกลบิน’ ในเลือด ซึ่งสารที่ว่ามันคือสารนำออกซิเจน ที่ทำให้เลือดมันสีแดง ดังนั้นการไม่มีฮีโมโกลบินเลยทำให้เลือดของปลาน้ำแข็งเป็นเลือดใสๆ ไม่มีสี
มาถึงตรงนี้คำถามสำหรับคนขี้สงสัยก็คือ ถ้าไม่มีฮีโมโกลบิน แล้วปลาชนิดนี้มันลำเลียงออกซิเจนยังไง คำตอบคือปลาชนิดนี้รับออกซิเจนเข้าทางเหงือก แล้วออกซิเจนเข้าไปในพลาสมาเลย ซึ่งออกซิเจนจางๆ ในพลาสมา (เพราะพลาสมาไม่ได้มีเอาไว้ขนส่งออกซิเจน จึงลำเลียงออกซิเจนเยอะไม่ได้) ก็ถูกลำเลียงไปในร่างกายผ่านระบบหลอดเลือดที่ใหญ่โตผิดปกติของปลาชนิดนี้ พูดง่ายๆ คือมันสามารถลำเลียงเลือดจำนวนมากไหลไปทั่วร่างกายได้อย่างเร็วกว่าสัตว์อื่นๆ เลือดมันเลยไม่ต้องมีออกซิเจนเข้มข้น และไม่ต้องมีฮีโมโกลบิน
ทำไมมันเป็นแบบนี้? หลักๆ ก็คือเพราะปลาน้ำแข็งเป็นสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ต่ำกว่าจุดเยือกแข็ง ดังนั้นจึงต้องมีระบบเลือดซึ่งมีองค์ประกอบทำให้เลือดไม่แข็ง (ทะเลแอนตาร์กติกาหนาวกว่าทะเลลึก อุณหภูมิติดลบได้ ในขณะที่ทะเลลึกทั่วๆ ไปที่แสงแดดส่องไม่ถึง ปกติอุณหภูมิลงไปแค่ประมาณ 4 องศาเซลเซียส) ร่างกายก็เลยปรับตัวผ่านกระบวนการทางวิวัฒนาการมา และมีส่วนผสมของโปรตีนที่ประหลาด เน้นให้เลือดไม่แข็ง ไม่ใช่เน้นลำเลียงออกซิเจนแบบสิ่งมีชีวิตอื่นๆ และพร้อมกันนั้น เนื่องจากอยู่ในอุณหภูมิต่ำมาก มันก็ปรับตัวให้มีอัตราเมตาบอลิซึ่มต่ำสุดๆ เพื่อให้ร่างกายอยู่ได้โดยไม่ต้องใช้ออกซิเจนมากนัก
สุดท้าย ปลาชนิดนี้ก็มีจำนวนมากมาย ปัจจุบันมีไข่ของปลาน้ำแข็งหลักหมื่นล้านฟองรอการฟักตัวอยู่ใต้ท้องน้ำแอนตาร์กติกา ดังนั้นไม่ต้องกลัวว่าจะสูญพันธุ์ ส่วนจำนวนมากมายนั้นก็ไม่ต้องกลัวว่าจะล้นทะเล เนื่องจากพวกมันคืออาหารอันโอชะของพวกแมวน้ำและสิงโตทะเลแถบแอนตาร์กติกา เพราะทะเลตรงรังปลาน้ำแข็งที่ว่ามันลึกประมาณ 500 เมตร ซึ่งเป็นระยะที่แมวน้ำสามารถดำดิ่งลงไปกินไข่ตามรังเป็นบุฟเฟต์ได้สบายๆ
อ้างอิง
- HuffPost. A Massive Icefish Breeding Colony Existed In Secret In Antarctica — Until Now. https://www.huffpost.com/…/icefish-nests-antarctica_n…
- Wikipedia. Channichthyidae. https://en.wikipedia.org/wiki/Channichthyidae