‘Saint Omer’ ตามไปจับจ้อง ‘เส้นทาง’ ของแม่คนหนึ่ง ซึ่ง ‘ปลายทาง’ คือการฆ่าลูกตัวเอง
Saint Omer เล่าถึงอาจารย์ด้านวรรณกรรมที่เดินทางข้ามเมืองไปฟังศาลไต่สวนคดีน่าสะเทือนใจ ที่ผู้เป็นแม่ปล่อยให้ลูกน้อยจมน้ำตาย
ที่มาของหนังนอกกระแสคุณภาพดีอย่าง ‘Saint Omer’ ที่กำลังเข้าฉายในประเทศไทยแบบจำกัดโรงนี้ น่าสนใจทีเดียว ไม่ใช่แค่เพราะมันสร้างอิงจากคดีแม่ฆ่าลูกที่เคยเกิดขึ้นจริงในประเทศฝรั่งเศสเท่านั้น แต่ตัวผลงานยังทำหน้าที่เป็นเสมือนหนังกึ่งอัตชีวประวัติกลายๆ เพราะแรงบันดาลใจแรกเกิดจากที่ผู้กำกับ อลิซ ดิออป (Alice Diop) เข้าไปฟังการพิจารณาคดีที่ว่านี้จริงๆ จนเกิดเป็นตัวละครอาจารย์ด้านวรรณกรรมที่พาตัวเองไปรับรู้รับทราบคดีลักษณะเดียวกันในหนัง ซึ่งก็เป็นหนังฟิกชันเรื่องแรกของผู้กำกับสายสารคดีอย่างเธอด้วย
Saint Omer เล่าถึงอาจารย์ด้านวรรณกรรมที่เดินทางข้ามเมืองไปฟังศาลไต่สวนคดีน่าสะเทือนใจ ที่ผู้เป็นแม่ปล่อยให้ลูกน้อยจมน้ำตาย ที่สุดแล้วอาจารย์ค่อยๆ รับรู้ว่าบางเรื่องราวของจำเลยก็ไม่ได้แตกต่างจากชีวิตเธอ และในทางหนึ่ง ก็ไม่ได้แตกต่างจากผู้หญิงหรือคนเป็นแม่คนอื่นๆ ที่ชีวิตต้องผ่านเรื่องราวลำบากยากเข็ญมาก่อน ก่อนจะตัดสินใจลงมือทำอะไรบางอย่าง แล้วคนเราควรตัดสิน ‘การกระทำเยี่ยงปีศาจ’ จากการกระทำนั้นเพียงอย่างเดียว หรือควรไปไล่เลียง ‘กระบวนการทำให้เป็นปีศาจ’ ด้วยกันแน่?
“ฉันก็ไม่รู้เหมือนกันว่าฉันฆ่าลูกตัวเองทำไม”
น่าสนใจว่าจำเลยในเรื่องถูกศาลตั้งคำถามถึงความรับผิดชอบในการเป็นแม่ แต่ถ้าจะมองกันอย่างตรงไปตรงมาแล้ว ‘ความเป็นแม่’ เป็นสิ่งที่มนุษย์มีตามธรรมชาติจริงหรือ? ด้วยภาระหน้าที่ที่ไม่มี ‘คู่มือ’ จริงแท้แน่ชัด เรากล้าพูดหรือไม่ว่ามนุษย์ในยุคสมัยนี้สามารถเป็น ‘แม่’ ได้จากสัญชาตญาณที่ติดตัวมาเพียงอย่างเดียว ไม่ต้องพึ่งคู่ชีวิต ไม่ต้องพึ่งผู้อื่น และไม่ต้องพึ่งอินเทอร์เน็ต?
นอกจากจะได้ไปรับรู้ปูมหลังของตัวละครจำเลยคดีแม่ฆ่าลูกแล้ว คนดูจะได้ทำหน้าที่เป็นเสมือนลูกขุน ไปรับรู้วิถีความเป็นหญิงและความเป็นแม่ที่หนังจะค่อยๆ ฉายภาพให้เห็นด้วย และจะพบว่าการถูกกดทับทางชาติพันธุ์ และทางเพศสภาพ รวมถึงการเติบโตมาอย่างไม่มีแบบอย่างที่ดีหรือชัดเจนนัก ทำให้การเป็นแม่ของจำเลยดูน่ากังขาในสายตาศาล แต่นั่นคือความผิดของเธอทั้งหมดจริงหรือ?
หนังบอกให้เราดู ‘เส้นทาง’ ว่าผู้หญิงคนหนึ่งต้องผ่านอะไรมาบ้าง จากทั้งครอบครัวและสังคมภายนอก ไม่ใช่ดูแค่ ‘ปลายทาง’ ที่ตัวเธอลงมือฆ่าลูก แน่นอนว่านี่ไม่ได้ทำให้เธอมีความผิดน้อยลงจากการกระทำที่แสนโหดร้าย แต่การจะไม่รับฟังความเป็นมาของเธอเลย และตัดสินว่าเธอคนนี้เป็น ‘ปีศาจ’ ไปก่อนแล้ว โดยไม่อิงบริบทใดๆ ก็ดูจะโหดร้ายไม่แพ้กัน
Saint Omer เข้าฉายที่โรง Doc Club & Pub. และ House Samyan