‘ซุปบอร์ช’ อาหารประจำชาติยูเครน แต่กลับโดนรัสเซียเคลมเป็นต้นกำเนิดซะงั้น!

หากพูดถึงข่าวโลกในปัจจุบัน เราจะเห็นเลยว่าสถานการณ์อันดุเดือดระหว่างรัสเซียและยูเครนยังคงเข้มข้นขึ้นเรื่อยๆ โดยอย่างที่หลายคนทราบกันดีว่าครั้งหนึ่งยูเครนเคยตกอยู่ภายใต้การปกครองของโซเวียตมาก่อน แม้จะประกาศแยกตัวจากสหภาพโซเวียตมาเกือบ 30 ปีแล้วก็ตาม 

จากการแยกตัวกันของสองประเทศ ทำให้ต่างฝ่ายต่างสูญเสียสิ่งที่เคยเป็นของตัวเองไป เช่นเดียวกันกับ ‘ซุปบอร์ช (Borscht)’ อาหารประจำชาติของยูเครนแต่กลับโดนรัสเซียเคลมว่าตนเป็นต้นกำเนิดซะงั้น

“หลายสิ่งหลายอย่างถูกพรากไปจากยูเครน แต่พวกเขาจะไม่นำ Borscht ของเราไปได้” เชฟอิฟเก้น โคลโปเตนโก (Ievgen Klopotenko) ผู้นำในการขับเคลื่อนให้ซุปบอร์ชเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของยูเครนกล่าว 

ซุปบอร์ชคืออะไร? 

ซุปบอร์ชเป็นซุปผักที่มีรสเปรี้ยว มีลักษณะเป็นเต็มไปด้วยสารอาหารมากมาย ส่วนใหญ่มักจะประกอบด้วยบีทรูท แครอท ถั่ว มันฝรั่งและเนื้อสัตว์บางชนิด โดยปกติแล้วจะเป็นเนื้อวัว แต่บางครั้งก็เป็นเนื้อหมูหรือไก่ ซึ่งสีแดงหรือม่วงที่เกิดขึ้นมาจากบีทรูท 

หากใครนึกความสำคัญต่อประเทศไม่ออก ซุปบอร์ชก็เปรียบเสมือนต้มยำกุ้งบ้านเรานั่นเอง

หากกล่าวในทางทฤษฎี เริ่มตั้งแต่คำว่า ‘Borscht’ ที่มาจากภาษาสลาฟ ‘Borschevik’ ซึ่งแปลว่า ‘Hogweed’ ในอาหารสลาฟยุคแรกนั้น ก้านฮอกวีด ใบไม้และดอกมักจะปรุงเป็นซุปหรือหมัก ซึ่งให้ผลที่คล้ายกับกะหล่ำปลีดอง

Igor Bednyakov พ่อครัวที่ร้านอาหารมอสโก คอสแซคบาร์เรล (Bochka Cossacks) ซึ่งเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่ก่อตั้งโดยชุมชนกึ่งทหารที่ปกครองตนเอง เชื่อว่าตนเองเป็นผู้ริเริ่ม Borscht โดยปรุงครั้งแรกระหว่างการบุกโจมตี Azov ในปี 1637 หากเป็นเช่นนี้จริง คงเป็นเรื่องยากที่จะบอกว่า Borscht เป็นของรัสเซียหรือยูเครน เพราะพวกคอสแซคเปลี่ยนแปลงพรมแดนทางภูมิรัฐศาสตร์ตลอดเวลา ซึ่งกำหนดรัฐชาติในท้องถิ่น

แต่ทฤษฎีที่ยอมรับกันทั่วไปคือ Borscht มีต้นกำเนิดย้อนหลังไปถึงศตวรรษที่ 14 และต้นกำเนิดเหล่านั้นได้รับการแปลเป็นภาษาท้องถิ่นในประเทศที่เรารู้จักในชื่อ ‘ยูเครน’ ในปัจจุบัน หนังสือสูตรอาหารดูเหมือนจะยืนยันว่าเป็นชาวยูเครนที่เพิ่มบีทรูทลงไปในซุป

ความขัดแย้งนี้มาพร้อมกับการบิดเบี้ยว แม้แต่นักประวัติศาสตร์การทำอาหารชาวรัสเซียและหนังสืออ้างอิงเกี่ยวกับอาหารในยุคโซเวียตที่เชื่อถือได้ ก็มีต้นกำเนิดของ Borscht ในยูเครน แต่หลังจากที่สหภาพโซเวียตล่มสลาย รัสเซียดูเหมือนจะเดิมพันด้วยการอ้างสิทธิ์ในซุปมากกว่า

ในขณะที่ชื่อเมืองในยูเครนอย่างบอร์ชชิฟ (Borshchiv) ซึ่งแปลว่า ‘เป็นของ Borscht’ เต็มไปด้วยทุ่งนาปลูกด้วยหัวบีทรูท เป็นเพียงหนึ่งในสิบเมืองและหมู่บ้านในยูเครนที่ตั้งชื่อตามบอร์ชท์

ด้วยความมุ่งมั่นที่ชัดเจนต่อ Borscht ชาวยูเครนจึงสงสัยว่าทำไมซุปจึงถูกสันนิษฐานว่าเป็นอาหารรัสเซีย?

ด้านยูเครนเองมีแผนเตรียมนำซุปบอร์ช ขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติต่อยูเนสโก (UNESCO) ในเดือนมีนาคม 2021 ซึ่งรัฐสภาของยูเครนมีมติให้การสนับสนุนเป็นอย่างดี 

แน่นอนว่าชาวยูเครนไม่ต้องพิสูจน์ว่าซุปบอร์ชเป็นอาหารท้องถิ่นของชาติตนมากนัก เนื่องจากความผูกพันทางวัฒนธรรมอาหารของพวกเขาที่มีอย่างเหนียวแน่นต่อบีทรูท ที่ชาวยูเครนได้นำมาเป็นส่วนหนึ่งของพิธีการสำคัญๆ หลายอย่าง ประเพณีแต่งงานและพิธีงานศพ ซึ่งตามข้อกำหนดในการขึ้นบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมต่อยูเนสโก ชาวยูเครนจะต้องแสดงให้เห็นว่า มีการบริโภคซุปบอร์ชอย่างกว้างขวาง โดย ‘ชื่อเมือง’ ก็ถูกนับรวมในการพิสูจน์อัตลักษณ์ของอาหารเช่นกัน 

อ้างอิง

• NY Times. A New Front Opens in the Russia-Ukraine Conflict: Borscht. https://nyti.ms/3JSRVrj 
• Babbel. A Cultural History Of Borscht. https://bit.ly/3HikTiK