ยุคสมัยที่เปลี่ยนผ่านตั้งแต่โบราณกาลจนถึงยุคปัจจุบัน มนุษย์ถือเป็นสัตว์ที่มีวิวัฒนาการก้าวหน้ามากที่สุดในบรรดาสิ่งมีชีวิตสายพันธุ์ต่างๆ ทั้งด้านเทคโนโลยี วิทยาศาสตร์ การแพทย์ โดนเฉพาะ ‘ภาษา’ ซึ่งเชื่อว่าการสื่อสารชั้นยอดนี้เองทำให้เรามายืนบนยอดของห่วงโซ่อาหารได้
แม้แต่ลิง ญาติสนิทที่ต่อให้ใกล้เคียงมนุษย์มากแค่ไหน แต่ถ้ามาวัดกันที่เรื่องภาษา เรียกได้ว่าห่างกันไปอีกหลายชั้น มนุษย์มีลักษณะกล่องเสียงที่วิวัฒนาการให้ออกเสียงได้หลากหลาย สามารถจดจำน้ำเสียง คำพูด และพัฒนาการสื่อสารในแบบที่แม้แต่ลิงยังทำไม่ได้
แต่นี่ไม่ใช่บทความอวดความหัศจรรย์ของมนุษย์ เพราะในโลกนี้มีสัตว์ที่มีพัฒนาการทางภาษาที่ก้าวหน้าคล้ายกับมนุษย์อยู่ด้วย และมันคือ ‘นก’
สัตว์ปีกเหล่านี้สามารถเรียนรู้การใช้ภาษาจากการเปล่งเสียงร้องของพวกมัน นกมีการเรียนรู้ถึงการสื่อข้อมูลถึงกันโดยเจตนา และสื่อสารกันในรูปแบบที่ง่ายต่อการเข้าใจ
จูเลีย ไฮแลนด์บรูโน (Julia Hyland Bruno) นักชาติพันธุ์วิทยาของมหาวิทยาลัยโคลัมเบีย ได้ศึกษาเกี่ยวกับนกซีบร้าฟินซ์ ซึ่งเป็นนกที่ชอบเข้าสังคม และมักเดินทางกันเป็นกลุ่มเล็กๆ โดยพบว่า นกเหล่านี้มีการเรียนรู้ทางภาษาผ่านเสียงร้อง และถ่ายทอดวัฒนธรรมเหล่าจากรุ่นสู่รุ่น อีกทั้งยังมีการปรับตัวและเรียนรู้ถึงภาษาที่แตกต่างของนกสายพันธ์ุเดียวกัน เมื่อต้องเดินทางไปในสถานที่ที่ห่างไกลจากถิ่นกำเนิดเดิม จนเกิดภาษาถิ่นในรูปแบบใหม่
มีนกหลายชนิดที่ส่งเสียงร้องเพื่อเตือนถึงภัยอันตรายที่กำลังจะเกิดขึ้น อย่างเช่น นกติ๊ดหลังสีไพล ที่มีการทำโพรงอยู่บนต้นไม้ พวกมันมักจะส่งเสียงร้องเพื่อเตือนให้ลูกๆ ของพวกมันระมัดระวังสัตว์อื่นที่จ้องจะเข้ามาทำร้าย หรือนกไซบีเรียนเจย์ที่มักจะส่งสัญญาณเตือนต่อครอบครัวเมื่อพบกับศัตรูตัวฉกาจอย่างนกเหยี่ยว
นอกจากการส่งเสียงร้องเพื่อเตือนภัยแล้ว บางครั้งพวกมันยังใช้การเปล่งเสียงระดมพลนกตัวอื่นๆ เพื่อต่อกรกับศัตรูนักล่า มีการศึกษาพบว่าการเปล่งเสียงแต่ละครั้งของนกอาจหมายถึงการแสดงความหมายที่แตกต่างกันออกไป
มีการวิจัยที่ศึกษาเกี่ยวกับนกซีบร้าฟินซ์ แสดงให้เห็นว่าจริงๆ แล้วหลักไวยากรณ์ต่างๆ ไม่ได้มีความสำคัญกับนกเลย ผู้คนมักจะนำแนวคิดถึงหลักการใช้ภาษาของคนเราไปตีกรอบแล้วเข้าใจว่านกนั้นกำลังนึกคิดถึงอะไรอยู่ แต่จริงๆ แล้วไม่ใช่อย่างนั้น แทนที่พวกมันจะสามารถจดจำประโยค หรือพยางค์ต่างๆ ได้ กลับกันนกเหล่านี้สามารถจับคลื่นเสียงในระดับที่แตกต่างกันได้ดีกว่ามาก สิ่งนี้ชี้ให้เห็นว่าเสียงที่นกได้ยินกับเสียงที่มนุษย์เราได้ยินอาจมีความแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง
ภาษาคือสิ่งสวยงามที่ธรรมชาติเป็นผู้กำหนดให้มันเกิดขึ้น หากจะมีการตั้งคำถามว่าจริงๆ แล้วนกนั้นมีภาษาจริงหรือไม่ ก็ต้องอยู่ที่ว่าคุณตีความหมายของคำว่า ‘ภาษา’ ไว้อย่างไร
อ้างอิง
- Smithsonian. Do Birds Have Language?. https://bit.ly/349wFOG