รู้ไหม การไม่ใส่รองเท้า ไม่ถือเป็นความไม่สุภาพ ในออสเตรเลียและนิวซีแลนด์ และการเดินเท้าเปล่าออกไปซื้อของ อาจเป็นเรื่องปกติ

ทำไมเราถึงใส่รองเท้า? อันนี้เป็นคำถามพื้นๆ แต่ถ้าจะให้ตอบจริงๆ ใครตอบได้บ้าง และเรายิ่งพยายามอธิบายเท่าไร เราก็จะยิ่งรู้สึกว่าจริงๆ เราก็หาเหตุผลมาสร้างความชอบธรรมให้กับสิ่งที่เราทำโดยไม่ตั้งคำถามเท่านั้น และมันก็ไม่มีอะไรที่จะทำให้เราต้องคิดกับคำถามนี้จริงจังเท่ากับการเห็นคนอื่นไม่ใส่รองเท้าในกาลเทศะที่เราคิดว่ามันควรจะใส่

และเราก็ไม่ได้พูดถึง ‘คนป่า’ หรือ ‘คนพื้นเมือง’ ที่ไหน แต่พูดถึงฝรั่งผิวขาวที่ออสเตรเลียและนิวซีแลนด์

ในอดีต สำหรับคนยุโรปเมืองหนาว การใส่รองเท้ามีเหตุผลว่าพื้นมันหนาวเย็นเกินกว่าที่จะเดินเท้าเปล่าได้อย่างสบาย ความจำเป็นพวกนี้ก็กลายมาเป็นวัฒนธรรมที่หากเราไปอยู่ในที่สาธารณะก็ต้องใส่รองเท้าเสมอ แนวทางอะไรแบบนี้แพร่หลายมากในช่วงอาณานิคม ซึ่งฝรั่งออกไปไล่สอนให้คนเถื่อนทั่วโลกมีกิริยามารยาทที่เหมาะสม มีตั้งแต่การบอกว่าการเปลือยอกเป็นสิ่งที่ไม่เหมาะสม และจริงๆ แค่การเดินไปไหนมาไหนในที่สาธารณะโดยไม่ใส่รองเท้าก็ถือเป็นความไม่สุภาพแล้ว

ไม่ต้องไปคิดที่ไหนไกล เวลาอยู่เมืองไทยแล้วเราเห็นป้าย ‘สถานที่ราชการโปรดแต่งกายสุภาพ’ หรือ ‘โปรดแสดงความเคารพสถานที่’ ซึ่งในกรณีความสุภาพและความเคารพนี้ก็คือการใส่รองเท้าหุ้มส้น ถ้าเราคิดต่ออีกหน่อย ก็จะรู้ว่าสิ่งเหล่านี้คงไม่มีอยู่ในสมัยอยุธยาแน่ๆ เพราะเราก็รับมาจากฝรั่งอย่างเร็วๆ ก็เมื่อร้อยกว่าปีก่อนเท่านั้นเอง

และเรื่องพวกนี้ก็แพร่ไปทั่วโลกจนคนไม่ได้ตั้งคำถามว่า ‘ทำไมมันเป็นอย่างนั้นล่ะ?” ในที่สุด ทุกคนรับรู้ร่วมกันว่ามันไม่สุภาพในการเดินเท้าเปล่าในห้างสรรพสินค้า หรือกระทั่งในสวนสาธารณะ และจึงไม่ทำ

อย่างไรก็ดี อะไรพวกนี้มันไม่ได้มีความเป็นสากล และแม้แต่ฝรั่งเองก็ไม่ใช่ทุกชาติที่ทำแบบนี้ ดังเช่นที่ชาวออสเตรเลียและนิวซีแลนด์นั้นเดินถอดรองเท้าไปซื้อของที่ซูเปอร์มาร์เก็ตแถวบ้านกันเป็นปกติ

แน่นอน หลายคนก็จะบอกว่าที่เป็นแบบนี้ก็เพราะอากาศของสองประเทศนี้ไม่ได้หนาวเกินไปแบบบังคับให้คนต้องใส่รองเท้าเช่นในโลกของกลุ่มเมืองหนาว แต่นั่นก็ไม่อธิบายอยู่ดีว่าทำไมชาติเหล่านี้ถึงเป็นชาติ ‘เมืองร้อน’ ไม่กี่ที่ในโลกที่การไม่ใส่รองเท้าในที่สาธารณะนั้นจะถือว่าเป็นการไม่ผิดมารยาทของสังคมสมัยใหม่

แต่ทำไมถึงเป็นแบบนั้น? ตอบแบบสั้นๆ คือไม่มีงานวิจัยบอกชัดเจน แต่คนก็เดาว่าเป็นเพราะ ‘ความติดดิน’ ของคนออสเตรเลียที่พื้นเพเป็นนักโทษจากอังกฤษ เลยมีวัฒนธรรมที่ต่างจากชาติต้นทาง อย่างไรก็ดี บางคนก็จะอธิบายกรณีของนิวซีแลนด์ว่าเป็นเพราะชาวนิวซีแลนด์ผิวขาวให้ความเคารชนพื้นเมืองชาวเมารีมาก และการเดินเท้าเปล่าเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมชาวเมารี ดังนั้นชาวนิวซีแลนด์ก็จะไม่ได้มองว่าการเดินเท้าเปล่าเป็นความไม่สุภาพ เพราะมันคือวัฒนธรรมของชาวเมารี

ทั้งหมดนี้อาจไม่ใช่คำอธิบายที่ดี แต่มันก็เป็นข้อสันนิษฐานบางส่วนว่าทำไมสองชาตินี้ถึงมีความคิดเรื่องการใส่และไม่ใส่รองเท้าต่างจากตะวันตกชาติอื่น และการไม่ใส่รองเท้าที่ว่านี้ก็ไม่ใช่เรื่องเก่าโบราณ แต่ทุกวันนี้ทั้งสองชาติยังคงทำแบบนี้อยู่ แต่ใช่ว่าทุกคนจะไม่ใส่รองเท้า มีคนส่วนใหญ่ที่ยังใส่ แต่คนไม่ใส่ก็มีไม่น้อยแบบเห็นได้ทั่วไป และพวกนักท่องเที่ยวต่างชาติที่เคยเห็นคนทั้งสองชาตินี้ไปไหนมาไหนโดยไม่ใส่รองเท้าก็เกิดคัลเจอร์ช็อกกันเป็นปกติ

อ้างอิง

• The New York Times. In Australia and New Zealand, Barefoot Is a Way of Life. https://tinyurl.com/3kvdzfa6
• Unilad. Tourist baffled after seeing so many Australians walk around without shoes on. https://tinyurl.com/bdevyzey